Yabancı Öğretmen Çalıştırma Şartları ve Kriterleri
Türkiye’de yabancı uyruklu bir öğretmenin çalışabilmesi, “Yabancı Öğretmen Çalışma İzni” kapsamında belirli yasal şartlara bağlıdır. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından çıkarılan yönetmelikler, yabancı öğretmenlerin hangi nitelikleri taşıması gerektiğini açıkça düzenlemektedir. Yabancı öğretmen çalıştırma kriterleri, “MEB’e Bağlı Bazı Okullarda Sözleşmeli Olarak Görevlendirilecek Yabancı Uyruklu Öğretmenlerin Nitelikleri ve Seçimlerine Dair Yönetmelik” hükümlerinde belirtilmiştir. Bu düzenlemelere göre bir yabancının Türkiye’de öğretmen olarak çalışabilmesi için şu temel şartlar aranmaktadır:
- Eğitim ve Diploma Şartı: Yabancı öğretmen adayının en az 4 yıllık yükseköğrenim mezunu olması gerekmektedir. Bu, lisans düzeyinde öğretmenlik eğitimi almış olmayı veya muadil bir eğitimi tamamlamış olmayı ifade eder. Yani kişinin kendi ülkesinde veya başka bir ülkede aldığı üniversite eğitimi, öğretmenlik yapmaya yeterli düzeyde olmalıdır. Eğer diploma yurtdışından alınmışsa, mümkünse YÖK (Yükseköğretim Kurulu) tarafından denklik belgesi ile tanınmış olmalıdır ki Türkiye’de geçerli sayılabilsin.
- Deneyim ve Mesleki Geçmiş: Adayın en az 5 yıllık öğretmenlik deneyimine sahip olması istenmektedir. Bu şart, yabancı öğretmenin kendi ülkesinde veya başka ülkelerde öğretmen olarak çalıştığını ve belli bir tecrübeyi edindiğini gösterir. Deneyim şartı, öğretmenin sınıf yönetimi, müfredat uygulama ve pedagojik formasyon konusunda yeterli olduğuna dair bir güvence sağlar. Bu süre zarfında alınan başarı raporlarının da iyi veya pekiyi düzeyde olması aranan bir diğer kriterdir. Yani öğretmenin geçmiş performans değerlendirmelerinde başarılı bulunmuş olması beklenir.
- Yaş ve Sağlık Şartı: Yabancı uyruklu öğretmenin 45 yaşından gün almamış olması gerekmektedir. Ayrıca sağlık yönünden her iklim ve koşulda çalışabileceğini belgeleyebilmesi istenir. Özellikle farklı coğrafi ve iklim koşullarına sahip Türkiye’nin her bölgesinde görev yapmaya engel teşkil edecek bir sağlık sorununun olmaması önemlidir. Bu kapsamda, seçilme sürecinde sağlık raporları incelenir (bu rapor genellikle öğretmen seçildikten sonra istenir). Adayın bulaşıcı hastalık taşımadığı, akıl ve beden sağlığının mesleği icraya uygun olduğu belgelenmelidir.
- Adli Sicil ve İdari Sicil: Yabancı öğretmen adayının adalî sicilinin temiz olması, yani kendi ülkesinde veya görev yaptığı yerlerde ağır bir suçtan ceza almamış olması gerekir. Benzer şekilde mesleki veya idari açıdan ciddi bir disiplin cezası bulunmamalıdır. MEB, öğrencilerle ve eğitim ortamıyla temas edecek kişilerin sabıka kaydını önemser; dolayısıyla öğretmen adayının iyi hal belgesi sunması istenebilir.
- Diğer Tercih Kriterleri: Yukarıdaki zorunlu koşulların yanı sıra MEB, tercih sebebi sayılacak bazı ek kriterler de belirlemiştir. Örneğin yabancı öğretmenin uzmanlık alanında lisansüstü eğitim yapmış olması, o alanda akademik yayınlarının bulunması olumlu değerlendirilir. Yine Türkçe bilmesi önemli bir avantajdır; zira Türkçe bilen yabancı öğretmen, okul ortamına ve öğrencilere daha kolay uyum sağlayacaktır. Aile durumu da kriterlerden biridir: Bekar olması veya evli ise eşinin de öğretmen olması tercih nedeni olabilir. Bu, öğretmenin Türkiye’deki uyumunu kolaylaştırıcı bir etken olarak görülmektedir.
Bu koşulların tamamı, Türkiye’de eğitim kalitesini korumak ve yabancı öğretmenlerin belirli bir standardın üzerinde olmasını sağlamak amacıyla konulmuştur. Özetle, yabancı bir öğretmen adayının iyi eğitimli, deneyimli, sağlıklı ve sicili temiz bir birey olması beklenir. Ayrıca mesleki açıdan donanımlı ve mümkünse Türk kültürüne de aşina olması tercih edilir.
Yabancı Öğretmen Çalışma İzni Nasıl Alınır?
Yabancı bir öğretmeni istihdam etmek isteyen okul veya kurum, iki aşamalı bir izin sürecini tamamlamak zorundadır. İlk aşama Milli Eğitim Bakanlığı’ndan ön izin alınması, ikinci aşama ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan çalışma izninin çıkarılmasıdır. Bu iki aşamalı yapı, eğitim alanının hassasiyeti nedeniyle oluşturulmuştur: Önce MEB öğretmenin niteliklerini değerlendirir, uygun bulursa onay verir; ardından çalışma izni süreci yürür.
Öncelikle, yabancı öğretmeni işe alacak kurum (örneğin özel bir okul) MEB’e başvurarak “ön izin” talep eder. Bu başvuruda, öğretmenin diplomaları, deneyim belgeleri, sabıka kaydı, varsa denklik belgesi gibi evraklar sunulur. MEB ilgili yönetmelik çerçevesinde komisyonda bu başvuruyu değerlendirir. Öğretmenin yukarıda bahsedilen şartları taşıyıp taşımadığı incelenir. Eğer öğretmen adayının nitelikleri uygun görülürse MEB ön izin belgesi düzenler. Bu belge, öğretmenin belirli bir okulda, belirli bir branşta çalışabileceğine dair bakanlığın onayıdır. Şayet öğretmenin diplomasında denklik sorunu varsa, MEB ön izin vermeyecektir; çünkü Türkiye’de öğretmenlik yapabilmesi için eğitim seviyesinin tanınması gerekir. Dolayısıyla denklik belgesi alamayan bir öğretmen çalışma izni sürecine geçemez (MEB onaylamayacağı için).
MEB’den ön izin alındıktan sonra ikinci aşama devreye girer: Çalışma izni başvurusu. Çalışma izni başvurusu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın e-Devlet’e entegre e-izin sistemi üzerinden yapılmaktadır. Başvuruyu bizzat yabancı değil, onu istihdam edecek olan okul/işveren veya işverenin vekalet verdiği kişi yapar. Yabancı öğretmen eğer halihazırda Türkiye’de bulunuyorsa ve geçerli bir ikamet izni varsa (en az 6 ay süreli), başvuru yurt içi başvuru olarak kabul edilir. Bu durumda öğretmenin 99 ile başlayan yabancı kimlik numarası bulunur ve e-izin sistemine bu numarayla giriş yapılır. İşveren, sisteme gerekli bilgileri (öğretmenin kişisel bilgileri, diploma detayları, ön izin belgesi bilgisi vs.) girer ve istenen belgeleri taratarak yükler. Tüm belgeler elektronik ortamda iletilir; fiziksel dosya gönderilmez.
Başvuru yapılırken, yabancı öğretmen çalışma izni için istenen belgelerin eksiksiz sunulması kritik önem taşır. Genel olarak gereken belgeler şunlardır: MEB ön izin belgesi, öğretmenin diploma ve transkriptleri (Türkçe tercümeli ve noter onaylı), YÖK denklik belgesi (gerekliyse), öğretmenin deneyimini gösteren hizmet dökümleri veya çalıştığı kurumdan referans yazıları, pasaport fotokopisi, biyometrik fotoğraf, işveren ile öğretmen arasında imzalanmış iş sözleşmesi ve işverene ait belgeler (okulun kuruluş izin belgesi, vergi levhası vb.). Ayrıca öğretmenin aldığı cezalar olmadığına dair adli sicil belgesi ve sağlık raporu da sunulabilir. Tüm bu belgeler taranarak e-izin sistemine yüklenir. Çalışma izni harcı ve değerli kağıt bedeli için ödeme bilgilerinin gelmesiyle, gerekli ödemeler 30 gün içinde yapılır. Ardından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı başvuruyu değerlendirir ve uygun bulursa çalışma iznini onaylar.
Yabancı Öğretmenler İçin Ücret ve Diğer Koşullar
Yabancı bir öğretmenin çalışma izninin onaylanabilmesi için, işverenin bazı ek kriterlere de uyması gerekir. Bunlardan en önemlisi, yabancı öğretmene teklif edilen maaşın belirli bir seviyenin üzerinde olmasıdır. Uluslararası İşgücü Kanunu ve ilgili mevzuata göre, öğretmenlik gibi uzmanlık gerektiren pozisyonlarda yabancıya ödenecek ücretin asgari ücretin en az 3 katı olması beklenir. Bu kuralın amacı, yabancı iş gücünün ucuz işçilik olarak kullanılmasının önüne geçmek ve nitelikli yabancıya hakkaniyetli bir ücret verildiğini sağlamaktır. Dolayısıyla bir okula yabancı öğretmen alınacaksa, ona ödenecek maaş Türk Lirası bazında güncel asgari ücretin üç katından aşağı olamaz. Örneğin asgari ücret 10.000 TL ise yabancı öğretmene en az 30.000 TL aylık brüt ücret teklif edilmelidir. Aksi takdirde çalışma izni başvurusu, ücret kriteri sağlanmadığı gerekçesiyle reddedilebilir.
Ücret kriterinin yanı sıra, işveren eğitim kurumu açısından da bazı genel koşullar aranabilir. Örneğin, okulun belirli bir büyüklükte olması, yeterli Türk öğretmen istihdamının da bulunması gibi. Genel çalışma izni kurallarına göre normalde her bir yabancı çalışan için iş yerinde 5 Türk vatandaşı istihdam edilmesi koşulu vardır. Okullar için de orantılı bir Türk öğretmen kadrosunun bulunması makul görülür. Ancak özel okullar veya uluslararası okullar yabancı dil eğitimi için sıklıkla yabancı öğretmen çalıştırdığından, Milli Eğitim Bakanlığı bu dengeyi gözeterek onay verir. Yani bir okulda toplam öğretmen sayısına kıyasla makul sayıda yabancı bulunması beklenir.
Yabancı öğretmenin çalışma izni ilk etapta en fazla 1 yıllık verilir (genelde iş sözleşmesine paralel olarak 1 yıl). Bir yılın sonunda ihtiyaç devam ediyorsa ve öğretmen başarılı bir performans gösteriyorsa, çalışma izni uzatma başvurusu ile 2 yıl daha uzatılabilir. İkinci uzatma ise en fazla 3 yıl olabilir. Bu şekilde yabancı öğretmen uzun vadede de çalışmaya devam edebilir ancak her uzatma aşamasında MEB’in görüşü ve izni gerekebileceğinden, Bakanlık süreçleri takip edilir. Özellikle denklik veya öğretmenin performansı konusunda sorun yoksa uzatma başvuruları genellikle olumlu sonuçlanır. Uzatma dönemlerinde de yine güncel asgari ücret katsayısı üzerinden maaşının ayarlanmış olması gerekir (ücretlerde yıllık artışların yapılması).
Yabancı Öğretmen Çalışma İzni Sonuç
Türkiye’de yabancı öğretmen çalıştırmak, hem eğitim alanındaki kaliteyi yükseltmek hem de farklı dil ve kültür becerilerini öğrencilere kazandırmak açısından faydalıdır. Ancak bunun mümkün olabilmesi için yasal prosedürlerin titizlikle uygulanması şarttır. Yabancı öğretmen çalışma izni süreci, ön izin, belge hazırlığı, online başvuru, bakanlık değerlendirmesi gibi birden çok adımı içerir ve detaylı bir süreçtir. Bu nedenle okulların ve yabancı öğretmen adaylarının, sürecin başından itibaren dikkatli olmaları gerekir. Özellikle belgelerin eksiksiz hazırlanması, denklik işlemlerinin önceden tamamlanması ve sürelerin doğru takip edilmesi başarının anahtarıdır. Bu noktada, süreci hızlandırmak ve hataları önlemek için alanında uzman bir hukukçudan destek alınabilir. Yabancılar hukuku ve çalışma izinleri alanında deneyimli bir avukat sürecin sorunsuz yürümesine katkı sağlayacaktır. Unutulmamalıdır ki hem eğitim kurumları hem de öğretmen için çalışma izninin alınamaması ciddi zaman kaybı ve planlama aksaklığı demektir. Sonuç olarak, gerekli şartlar sağlandığında ve prosedür doğru işletildiğinde yabancı öğretmenlerin Türk eğitim sisteminde görev yapması hukuken mümkündür ve desteklenen bir uygulamadır. İzin süreçlerinde karşılaşılan sorunlarda yasal itiraz yolları da mevcuttur; örneğin bir ret kararı haksız bulunursa idari itiraz veya yargı yoluna gidilebilir. Tüm bu işlemlerde tecrübeli bir danışman, hem mevzuata hakimiyetiyle hem de pratik uygulamayı bilmesiyle okul yönetimine ve öğretmene büyük kolaylık sağlayacaktır. Nitekim farklı alanlarda uzmanlığı bulunan, gerektiğinde İstanbul yabancılar hukuku avukatı yabancı öğretmenlerin uyum ve izin süreçlerini daha da sorunsuz kılabilir.
Yabancı Öğretmen Çalışma İzni Sık Sorulan Sorular
Hangi okullar yabancı öğretmen çalıştırabilir?
Özel okullar, milletlerarası okullar, yabancı dilde eğitim veren kurumlar ve bazı durumda devlet okulları (özellikle protokollerle yabancı dil dersleri için) yabancı öğretmen çalıştırabilir. Özellikle uluslararası müfredat uygulayan okullar yabancı öğretmen istihdam etmektedir. Ancak her durumda Milli Eğitim Bakanlığı’nın onayı şarttır. Okul, öğretmen ihtiyacını ve gerekçesini belirtip MEB’den izin almalıdır.
Yabancı öğretmenlerin maaşları için bir alt sınır var mıdır?
Evet. Mevzuata göre yabancı bir öğretmene ödenecek maaş, yürürlükteki brüt asgari ücretin en az 3 katı olmak zorundadır. Bu alt sınır, yabancı öğretmenin uzmanlık gerektiren bir iş yapması sebebiyle belirlenmiştir. Örneğin asgari ücret 10.000 TL ise yabancı öğretmene en az 30.000 TL brüt maaş teklif edilmelidir.
Yabancı öğretmen çalışma izni kaç yıl geçerlidir ve uzatılabilir mi?
İlk çalışma izni genellikle 1 yıl süreyle verilir. Bu süre sonunda okulun talebi devam ediyorsa ve öğretmen de çalışmaya devam etmek istiyorsa, izin 2 yıl uzatılabilir. İkinci uzatma başvurusunda en fazla 3 yıllık izin verilebilir. Yani kademeli olarak 1+2+3 yıl şeklinde uzatmalar mümkündür. Her uzatma başvurusunda, MEB’in ön izni ve Çalışma Bakanlığı’nın onayı süreçleri tekrar değerlendirilir.
Yabancı bir öğretmenin diploması Türkiye’de tanınmazsa ne olur?
Eğer yabancı öğretmenin diploması Türkiye’de denk sayılmazsa (YÖK tarafından denklik verilmemişse), Milli Eğitim Bakanlığı ön izin vermeyecektir. Bu durumda çalışma izni de alınamaz. Öğretmenin Türkiye’de öğretmenlik yapabilmesi için ya diplomasını Türkiye’deki eşdeğer bir programdan almış olması ya da yabancı diploması için denklik belgesi alması gerekir. Aksi halde yasal olarak öğretmenlik yapmasına izin çıkmaz.
Yabancı öğretmen evli ise eşi için de izin gerekiyor mu?
Yabancı öğretmenin kendi çalışma izni, sadece kendisini kapsar. Eşi Türkiye’de çalışmayacaksa ayrı bir işleme gerek yok, ancak eşi de çalışmak isterse o da kendi alanında ayrı bir çalışma izni almalıdır. Yabancı öğretmenin eşine “eş durumu” diye otomatik bir çalışma hakkı verilmez. Fakat öğretmenin eşi, öğretmenimize bağımlı olarak ikamet izni alabilir (aile ikamet izni). Bu ikamet izni eşe çalışma hakkı tanımaz, sadece Türkiye’de oturma hakkı verir. Eş ayrıca bir iş bulursa, o iş için ayrı çalışma izni başvurusu yapmak durumundadır.
