Birçok Türk vatandaşı, evliliğini Türkiye’de yaptıktan sonra çeşitli nedenlerle yurtdışında yaşamaya başlamakta ve boşanma süreçlerini bulundukları ülkede gerçekleştirmektedir. Türkiye’de evlenip yurtdışında boşanmak oldukça yaygın bir durumdur. Ancak bu durumda ortaya çıkan en önemli hukuki konu, yurtdışında alınan boşanma kararının Türkiye’de nasıl geçerli hale geleceğidir. Bu makalede, Türkiye’de resmi nikahla evlenmiş ancak boşanma işlemini başka bir ülkede yapmış kişilerin, boşanmanın Türkiye’de tanınması için izlemeleri gereken yol anlatılmaktadır.
Yurtdışında Boşanmanın Türkiye Kayıtlarına Etkisi
Evlilik Türkiye’de gerçekleşmiş ve nüfus kayıtlarına işlenmiş ise, yurtdışındaki boşanma kararı Türkiye’ye bildirilmediği sürece Türk nüfus sisteminde evlilik bağı devam eder. Yurtdışında boşanmış olmanız, Türkiye’de otomatik olarak boşandığınız anlamına gelmez. Bu durumda Türkiye’de hala evli görüneceğiniz için, örneğin tekrar evlenmek isterseniz resmi engellerle karşılaşırsınız. Hatta yurtdışında ikinci bir evlilik yapmış olsanız bile, ilk evlilik Türkiye’de sona erdirilmediği için Türkiye bakımından çok eşlilik durumu ortaya çıkar ve yeni evlilik tanınmaz. Bu nedenle, yurtdışında boşanan kişilerin Türkiye’de de boşanmış hale gelebilmeleri için tanıma ve tenfiz sürecini tamamlamaları şarttır.
Yabancı bir ülkede alınan boşanma kararının Türkiye’de hüküm doğurabilmesi, Türk mahkemelerinin o kararı tanımasına veya tenfiz etmesine bağlıdır. Aksi takdirde, boşanmaya bağlı mal paylaşımı, velayet, nafaka gibi haklarınızı Türkiye’de kullanamaz; nüfus kütüğünde halen evli gözükeceğiniz için miras ve evlilik gibi konularda sıkıntı yaşayabilirsiniz.
Yurtdışı Boşanma Kararının Türkiye’de Tanınması
Yurtdışında (örneğin Avrupa’da veya herhangi bir yabancı ülkede) boşanmış iseniz, bu kararın Türkiye’de tanınması için iki ana yol bulunmaktadır: idari başvuru (nüfus müdürlüğü veya konsolosluk yoluyla) ve yargı yolu (tanıma/tenfiz davası açarak).
1. İdari Başvuru Yoluyla Tanıma: 2017-2018 yıllarında yürürlüğe giren önemli bir düzenleme ile, yabancı boşanma kararlarının doğrudan nüfus kayıtlarına işlenmesi mümkün hale gelmiştir. Nüfus Hizmetleri Kanunu’na eklenen 27/A maddesi uyarınca:
- Eşler birlikte Türkiye’de ilçe nüfus müdürlüğüne veya yurtdışındaki Türk konsolosluğuna başvurarak, yabancı mahkemenin boşanma kararını ibraz edebilirler.
- Bu başvuru için, yabancı mahkeme kararının apostilli (veya diplomatik yoldan onaylı) aslı ve Türkçe tercümesi gereklidir. Her iki eşin de başvuru belgesini imzalaması veya hazır bulunması aranır.
- Başvuru kabul edildiğinde, boşanma kararı Türk nüfus kütüğüne işlenir ve evlilik durumu “boşanmış” olarak güncellenir.
Bu idari prosedür, mahkeme sürecine gerek kalmadan hızlı bir çözüm sunar. Ancak dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:
- Kararın içeriğindeki nafaka, velayet gibi hükümler bu tescille uygulanmış sayılmaz; sadece medeni hal değişikliği yapılır. Bu konular için ayrıca dava açmak gerekebilir.
- Eşlerin Birlikte Başvurusu: Kanun başlangıçta her iki eşin de birlikte başvurmasını şart koşmuştu. Fakat 25 Mart 2020’de yapılan değişiklikle, bazı durumlarda tek taraflı başvuru imkânı getirilmiştir. Eğer eşlerden biri yabancı uyruklu ise veya vefat etmiş ise, Türk vatandaşı olan diğer eş tek başına boşanma kararının tescili için başvurabilir. Örneğin, siz Türkiye’de evlendiniz ve daha sonra yurtdışında boşandınız, eski eşiniz de yabancı ise onun gelmesine gerek kalmadan, siz tek başınıza Türkiye’de idari tanıma talebinde bulunabilirsiniz. Bu sayede uzun davalarla uğraşmadan nüfus kaydınızı düzelttirebilirsiniz.
2. Tanıma ve Tenfiz Davası Yoluyla: İdari başvuru yapılamıyorsa veya eski eşinizle birlikte başvuru yapmanız mümkün değilse (örneğin eski eşiniz iletişime kapalıysa veya Türk vatandaşı olup işbirliği yapmıyorsa), o zaman Türk mahkemelerinde tanıma ve tenfiz davası açmanız gerekecektir.
- Tanıma Davası: Yabancı mahkemenin boşanma kararının Türkiye’de geçerli sayılması için açılan davadır. Bu dava, bir boşanma davası değil, bir tanıma prosedürüdür. Mahkeme, yabancı kararın usulüne uygun verilmiş ve kesinleşmiş olup olmadığına bakar. Tarafların tekrar boşanma sebeplerini tartışmasına gerek yoktur.
- Tenfiz Davası: Eğer yabancı mahkeme kararında nafaka, tazminat gibi icra edilebilir hükümler varsa, bu kısımların Türkiye’de de uygulanabilmesi için tenfiz istenmelidir. Tenfiz, tanımadan farklı olarak, kararın icra kabiliyetini de kapsar. Örneğin Almanya’da hakim nafaka ödenmesine hükmetmişse, bu nafakayı Türkiye’de icra ettirebilmek için tenfiz kararı almak gerekir.
Tanıma/tenfiz davasında Türk mahkemesi, MÖHUK (5718 sayılı Kanun) uyarınca bazı şartların yerine gelip gelmediğine bakar:
- Kesinleşme: Yabancı boşanma kararının kesinleşmiş olması (örneğin temyiz edilmediğine dair şerh).
- Savunma Hakkı: Davalıya (diğer eşe) yabancı mahkemedeki yargılamada düzgün bir tebligat yapılmış olması.
- Kamu Düzeni: Kararın Türk kamu düzenine açıkça aykırı olmaması.
- Münhasır Yetki: Yabancı mahkemenin, Türkiye’nin münhasır yetkisine giren bir konuda karar vermemiş olması (boşanma için sorun teşkil etmez).
Bu şartlar genellikle boşanma kararlarında sağlanır. Önemli olan, tanıma davasında gerekli belgelerin eksiksiz sunulmasıdır. Bu belgeler; yabancı mahkeme kararının onaylı aslını, apostille veya konsolosluk tasdikini, yeminli tercümanla yapılmış tercümesini ve kesinleşme belgesini içerir. Ayrıca davacı ve davalıya ait kimlik bilgileri ve adres bilgilerinin mahkemeye iletilmesi gerekir. Eğer davacı Türkiye’de değilse, bir avukat aracılığıyla davayı yürütmek mümkündür; bu durumda noter onaylı ve apostilli bir vekaletname de gerekecektir.
Tanıma davası çoğunlukla tek celsede biter ve kararın kesinleşmesiyle birlikte nüfus müdürlüğüne iletilerek evlilik birliği Türkiye kayıtlarında sonlandırılır. Böylece, geç de olsa Türk hukuku açısından da boşanmış olursunuz.
Türkiye’de Evlenip Yurtdışında Boşanmak Sonuç
Türkiye’de evlenip yurtdışında boşanmış olan kişilerin, medeni durumlarının ve hukuki haklarının korunabilmesi için Türkiye’de tanıma işlemini tamamlamaları gerekir. Günümüzde bu işlem, eskisine nazaran oldukça kolaylaştırılmıştır. Eğer mümkünse, eşler birlikte konsolosluk veya nüfus müdürlüğü üzerinden hızlıca başvuru yaparak evlilik kayıtlarını güncelleyebilirler. Bu yol, mahkemesiz ve pratik bir çözüm sunar. Şayet birlikte başvuru imkanı yoksa, tanıma ve tenfiz davası, tek tarafın talebiyle de olsa boşanmanın Türkiye’de geçerli hale gelmesini sağlar. Bu davalar usul yönüyle teknik olmakla birlikte, gerekli evrakın hazırlanması ve prosedürün doğru izlenmesi halinde genellikle sorunsuz sonuçlanır.
Unutulmamalıdır ki, tanıma davası yeni bir boşanma davası değildir; yabancı ülkede sona ermiş evliliğin, Türkiye’de de hukuken sona ermiş sayılması için yapılan bir işlemdir. Bu işlemin ihmal edilmesi, ileride yeniden evlenme, miras paylaşımı gibi konularda ciddi sorunlara yol açabilir. Bu nedenle, yurtdışında boşanmış kişilerin Türkiye’deki hukukî durumlarını da netleştirmeleri kendi yararlarına olacaktır. Sürecin doğru ilerlemesi ve belgelerin eksiksiz sunulması açısından deneyimli bir İstanbul boşanma avukatı ile çalışmak büyük avantaj sağlar. Ayrıca, alanında uzman bir İstanbul boşanma avukatı desteği, olası usul hatalarının ve eksikliklerin önüne geçerek tanıma işlemini hızlandırabilir.
Türkiye’de Evlenip Yurtdışında Boşanmak Sık Sorulan Sorular
Yurtdışında boşandım, Türkiye’de bunu bildirmek zorunda mıyım?
Evet, bildirmelisiniz. Aksi halde Türkiye’de evli gözükmeye devam edersiniz. Boşanmayı Türkiye’ye bildirmek için ya konsolosluk/nüfus idaresine başvurarak kararın tescilini yaptırmalı ya da tanıma davası açmalısınız.
Yurtdışındaki boşanmadan sonra Türkiye’de tekrar dava açmam gerekir mi?
Hayır, yeniden bir boşanma davası açılmaz. Yapmanız gereken, yabancı mahkeme kararının tanınmasına yönelik bir davadır. Bu, boşanma olgusunu değil, mahkeme kararının geçerliliğini konu alan bir hukuki süreçtir. Doğru belgelerle başvurulduğunda genellikle kısa sürede sonuçlanır.
Konsolosluk aracılığıyla tanıma için eski eşimin rızası gerekiyor mu?
Konsolosluk veya nüfus idaresi başvurularında normalde her iki eşin de birlikte müracaat etmesi istenir. Ancak 2020’de yapılan düzenlemeye göre, eşiniz yabancı uyruklu ise ya da vefat etmişse tek başınıza da başvuru yapabilirsiniz. Eski eşiniz Türk vatandaşıysa ve işbirliği yapmak istemiyorsa, idari yol mümkün olmayabilir; bu durumda tanıma davası açmanız en kesin çözüm olacaktır.
Boşanmamı Türkiye’de tanıtmazsam ne gibi riskler var?
Tanıma yapılmazsa Türkiye’de hala evli sayılırsınız. Bu durumda Türkiye’de başka biriyle evlenemezsiniz (evlenirseniz yasal olarak geçersiz olur). Ayrıca, boşandığınız eşinizle aranızdaki mal rejimi ve mirasçılık ilişkisi devam eder. Örneğin, vefatınız durumunda eski eşiniz yasal mirasçınız olabilir veya onun borçlarından dolayı malvarlığınız etkilenebilir. Bu tür istenmeyen sonuçların önüne geçmek için tanıma işlemini yaptırmanız önemlidir.
