Yabancıların Türkiye’de kalma hakkını sağlayan oturma izni (ikamet izni), belirli durumlarda resmi makamlar tarafından iptal edilebilir. Oturma izni iptali, bir yabancının geçerli ikamet izninin süresi dolmadan önce hükümsüz hale getirilmesi anlamına gelir. Bu durum, yabancının Türkiye’de yasal kalış hakkını kaybetmesine yol açar ve ciddi sonuçlar doğurabilir. İkamet izni iptal edilen bir yabancı genellikle kısa süre içinde ülkeyi terk etmek zorunda kalır veya aksi halde kaçak duruma düşebilir. Bu nedenle, ikamet izni iptaline giden süreç ve iptal kararına karşı yapılabilecekler konusunda bilgi sahibi olmak ve gerektiğinde İstanbul Yabancılar Hukuku Avukatı desteğine başvurmak oldukça önemlidir.
Oturma İzni Hangi Durumlarda İptal Edilir?
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda, çeşitli ikamet izni türleri için iptal nedenleri düzenlenmiştir. Genel olarak, ikamet izninin verilme şartlarının ortadan kalkması veya yabancının yasal kalış amacına aykırı faaliyetlerde bulunması iptal kararıyla sonuçlanır. Başlıca oturma izni iptal sebeplerini şöyle özetleyebiliriz:
Şartların artık sağlanmaması: İkamet izni belirli koşullara bağlı olarak verilir. Örneğin, kısa dönem ikamet izni için yabancının geçerli bir adresi, maddi yeterliliği ve sağlık sigortası olması gerekir. Eğer sonradan yabancının bu koşullardan birini kaybettiği (örneğin sağlık sigortasının artık olmadığı) anlaşılırsa, ikamet izni iptal edilebilir. Benzer şekilde, aile ikamet izninde destekleyici durumundaki Türk vatandaşı eşin vefat etmesi veya gelir şartını kaybetmesi, öğrenci ikamet izninde yabancının eğitimini bırakması gibi hallerde de o iznin koşulları ortadan kalkmış olur.
İkamet izni amacının ihlali: Yabancı, sahip olduğu ikamet izninin amacı dışında bir faaliyette bulunursa izni iptal riskiyle karşılaşır. Örneğin, turistik (kısa dönem) ikamet izni ile Türkiye’de bulunan bir yabancının aslında burada çalıştığının tespiti, iznin iptaline yol açabilir. Aynı şekilde öğrenci ikamet izni sahibi birinin öğrenci statüsünü terk edip farklı amaçlarla ülkede kalması da bu kapsamdadır. Kanun, ikamet izinlerinin veriliş amacı dışında kullanılamayacağını öngörür; aksi durumda “verilmişse iptal edilir” hükmü uygulanır.
Yurt dışında uzun süre kalma: İkamet izni sahibi yabancıların izin türüne göre belirli sürelerden fazla Türkiye dışında kalmaları iznin iptaline sebep olur. Özellikle kısa dönem ikamet izni sahipleri, son bir yıl içinde toplam 120 günden fazla yurt dışında kalırlarsa izinleri iptal edilir. Aile ikamet izni için bu süre genellikle 180 gün olarak uygulanır. Uzun dönem (süresiz) ikamet izni sahipleri ise, mazeretsiz şekilde aralıksız 1 yıldan uzun bir süre Türkiye dışında yaşarlarsa valilikçe uzun dönem ikamet izni iptal edilir. Bu kurallar, ikamet izninin amacının Türkiye’de yaşamak olması nedeniyle, uzun süreli ülke dışı kalışları engellemeyi hedefler.
Boşanma veya aile durumu değişikliği: Aile ikamet izni, Türk vatandaşı veya Türkiye’de ikamet izni olan bir yabancının aile fertlerine tanınır. Bu kapsamda, evlilik sona erdiğinde (boşanma) aile ikamet izni de iptal edilir. Ancak mevzuat, en az 3 yıl evli kalmış yabancılara boşanma halinde kısa dönem ikamet iznine geçiş imkânı tanımaktadır. Yani 3 yıldan uzun süredir aile izniyle kalan biri boşanırsa, ikamet izni iptal edilmez; kısa dönem izne çevrilmesine izin verilir. Ayrıca aile içi şiddet nedeniyle boşanılmışsa 3 yıl şartı da aranmaz. Destekleyici eşin vefatı durumunda da, yabancı eşin aile ikamet izni iptal edilmez ve kısa dönem ikamete geçiş hakkı tanınır.
Sahte bilgi veya belgelerle alınmış izin: Yabancının ikamet izni başvurusunda yalan beyanda bulunduğu veya sahte evrak kullandığı sonradan tespit edilirse, verilmiş olan ikamet izni iptal edilir. Örneğin, gerçekte evli olmadığı halde sahte evlilik belgeleriyle aile ikameti alan ya da sahte bir kira kontratıyla turistik ikamet izni alan kişinin durumu ortaya çıkarsa izni geçersiz hale getirilir. Ayrıca böyle bir durumda ilgili yabancı hakkında adli ve idari işlemler de başlatılabilir.
Kamu düzeni veya güvenliğine tehdit, deport kararı: Yabancının Türkiye’de kalması kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturuyorsa, mevcut ikamet izni süresine bakılmaksızın iptal edilir. Özellikle hakkında sınır dışı (deport) kararı alınmış yabancıların mevcut ikamet izinleri varsa, bu izinler iptal edilerek derhal geçersiz kılınır. Örneğin, terör örgütü ile bağlantısı belirlenen veya vize ihlali nedeniyle deport listesine giren bir yabancının devam eden ikamet izni varsa, Göç İdaresi bu izni iptal edecektir.
Özel izni gerektiren durumların ortadan kalkması: Bazı istisnai ikamet izinleri, belirli durumlara bağlı olarak verilir. Örneğin insani ikamet izni, sınır dışı edilmesi sakıncalı görülen yabancılara geçici olarak tanınır. Bu yabancılar açısından sınır dışı etmeyi engelleyen şartlar ortadan kalktığında insani ikamet izni de valilikçe iptal edilir. Benzer şekilde insan ticareti mağduru ikamet izni de mağdurun rızasıyla tekrar fuhuş veya insan ticareti faaliyetine dönmesi gibi hallerde iptal edilir.
Yukarıdaki durumlar, yabancıların ikamet izinlerinin iptaline yol açan temel sebeplerdir. Her ikamet izni türü (kısa dönem, aile, öğrenci, uzun dönem, insani, insan ticareti mağduru vb.) için kanun ve yönetmelikte ayrı ayrı iptal şartları öngörülmüştür. Özetle, ikamet izninin verilmesini sağlayan koşullar ortadan kalkmışsa veya yabancı artık iznin amacına uygun hareket etmiyorsa, oturma izninin iptali gündeme gelecektir.
İptal Süreci ve Sonuçları
İkamet izni iptaline ilişkin işlemler, İçişleri Bakanlığı’na bağlı İl Göç İdaresi Müdürlükleri (valilik) tarafından yürütülür. İptal kararı alındığında, bu karar yabancıya tebliğ edilir. Tebligat genellikle yabancının adresine yazılı bildirim veya telefon/SMS yoluyla yapılır. Oturma izni iptal edilen yabancı, eğer ülkede kalmasını sağlayacak başka bir yasal statüsü (örneğin başka bir ikamet izni türü, çalışma izni, insani mülahaza gibi) yoksa, kararın tebliğinden itibaren kısa süre içinde Türkiye’yi terketmek zorundadır. Uygulamada Göç İdaresi, ikamet izni iptal edilen yabancıya ülkeyi gönüllü terk etmesi için çoğunlukla 10 günlük bir süre tanımaktadır. Bu süre içinde çıkış yapmayanlar hakkında sınır dışı etme işlemleri başlatılabilir.
İkamet izni iptal edilen yabancıların, karara karşı idari itiraz ve yargı yolları açıktır. İdari itiraz olarak, iptal kararını veren İl Göç İdaresi’ne bir dilekçe ile başvurup kararın yeniden değerlendirilmesini talep etmek mümkündür. Ancak bu itiraz yolu için kanunda özel bir süre öngörülmemiş olmakla birlikte, mümkün olan en kısa sürede harekete geçilmesi önerilir. İdari itiraz sonuç vermezse veya doğrudan yargı yoluna gitmek istenirse, yabancı 60 gün içinde idare mahkemesinde dava açabilir. Dava dilekçesinde, iptal işleminin hukuka aykırı olduğu, şartların aslında kaybedilmediği veya iptal gerekçesinin gerçeğe aykırı olduğu ortaya konulmalıdır.
Mahkeme sürecinde, yabancının Türkiye’de kalabilmesi için ayrıca yürütmeyi durdurma talebinde bulunması gerekecektir. Zira ikamet izni iptal edildiğinde yabancının yasal kalış hakkı sona erdiğinden, dava devam ederken sınır dışı edilme riski vardır. Yürütmeyi durdurma kararı alındığı takdirde, yargılama sonuna dek yabancının ülkede kalmasına izin verilir ve iptal kararı geçici olarak askıya alınır. Nitekim, son yıllarda idare mahkemeleri özellikle hukuka aykırı gerekçelerle yapılan iptal işlemlerini sıklıkla iptal edebilmekte veya yürütmesini durdurabilmektedir. Örneğin, Danıştay 10. Dairesi bir kararında (E.2016/2217, K.2021/1364), eksik para cezası ödenmesi gerekçesiyle ikamet izninin verilmemesi yönündeki işlemi hukuka aykırı bularak yabancı lehine sonuçlandırmıştır. Bu gibi kararlar, haksız iptal işlemlerine karşı yargısal koruma olduğunu göstermektedir.
İkamet İzninin İptal Olmaması İçin Öneriler
Oturma izninin iptal riskiyle karşılaşmamak için yabancıların bazı konulara dikkat etmeleri gerekir. Öncelikle, ikamet izni türüne uygun davranmak esastır. Eğer turistik amaçlı kısa dönem ikamet izniniz varsa, bu izni yalnızca turistik faaliyetlerle sınırlı kullanmalısınız; çalışma gibi başka faaliyetlere girişmemelisiniz. Öğrenci iseniz, eğitiminizi aksatmamalı ve okuldan ayrılmanız gerekirse derhal durumunuza uygun başka bir ikamet izni türüne geçiş yapmalısınız.
Resmi bildirim yükümlülüklerine uymak da iptal riskini azaltır. Adres değişikliği, medeni hal değişikliği (evlilik, boşanma) gibi durumları Göç İdaresi’ne zamanında bildirmek önemlidir. Örneğin, aile ikamet izniyle kalırken boşanma gerçekleştiğinde bunu gizlemeye çalışmak yerine hemen durumunuza uygun izne başvurmak (şartlar uygunsa kısa dönem izne geçiş gibi) daha doğrudur.
Türkiye dışında kalış sürelerini sınırlamak da bir diğer önemli noktadır. Eğer uzun süreli yurt dışı seyahate çıkacaksanız, izin türünüze göre belirlenmiş olan 120 gün veya 180 günlük sınırı aşmamaya çalışın. İş veya eğitim gibi nedenlerle daha uzun süre kalmanız gerekiyorsa, dönüşte sorun yaşamamak için mümkünse durumu konsolosluk veya Göç İdaresi ile paylaşın ya da mazeret belgelerinizi (örneğin hastalık raporu, görev yazısı) saklayın.
Ayrıca, pasaport ve sağlık sigortası gibi belgelerin geçerliliğini korumak gerekiyor. Pasaportu bitmek üzere olanlar, iznin iptal edilmemesi için mutlaka süresini uzatmalı veya yeni pasaport çıkarmalıdır. Zorunlu sağlık sigortasını iptal etmemeli veya poliçe süresi dolduğunda yenilemelisiniz.
Son olarak, hukuka uygun hareket etmek genel bir kuraldır. Kaçak çalışmak, suça karışmak veya vize/izin sürelerini ihlal etmek gibi eylemlerden kaçınmak, ikamet izninizin güvence altında olmasını sağlar. Tüm bu önlemler, yabancıların ikamet izni süresince karşılaşabileceği iptal risklerini en aza indirmeye yardımcı olacaktır.
Oturma İzni İptali Sonuç
Oturma izni iptali, Türkiye’de yaşayan yabancılar için zorlu bir durumdur ve hızlı hareket etmeyi gerektirir. İkamet izninin iptal edilmesiyle yabancının yasal statüsü biter ve kısa sürede yeni bir yol bulamazsa ülkeden ayrılması beklenir. Ancak her iptal kararı nihai değildir; hukuka aykırı veya hatalı iptal işlemlerine karşı idari itirazlar ve mahkeme yolu mevcuttur. Bu süreçte alanında uzman bir İstanbul Yabancılar Hukuku Avukatı ile çalışmak, hem Göç İdaresi nezdindeki işlemlerin takibi hem de olası dava sürecinin etkin yönetimi açısından büyük avantaj sağlar. Uzman desteği sayesinde, haklı gerekçeler varsa ikamet izninin geri alınması veya alternatif ikamet imkanlarının değerlendirilmesi mümkün olabilecektir. Sonuç olarak, oturma izni iptali ile karşılaşan yabancılar vakit kaybetmeden hukuki haklarını kullanmalı ve durumlarını düzeltmek için gereken adımları atmalıdır. Unutmayın ki, her yabancının durumu farklı olabilir; bu nedenle kişiye özgü hukuki danışmanlık için İstanbul Yabancılar Hukuku Avukatı desteği almak en doğru çözümü bulmanızı sağlayacaktır.
Oturma İzni İptali Sık Sorulan Sorular
Oturma iznim hangi durumlarda iptal edilir?
Oturma izninin iptali için en yaygın sebepler; iznin verilme şartlarının artık mevcut olmaması (örneğin geçerli sağlık sigortası veya yeterli gelir olmaması), ikamet amacının ihlal edilmesi (turistik izinle çalışmak gibi), yabancının çok uzun süre Türkiye dışında kalması, aile izninde boşanma veya destekleyicinin ölümü, iznin sahte evrakla alınmış olduğunun anlaşılması ve yabancının kamu düzeni/güvenliğine tehdit oluşturarak hakkında deport kararı alınmasıdır. Bu durumlarda Göç İdaresi mevcut ikamet iznini iptal edebilir.
İkamet iznim iptal edilince ne kadar süre içinde Türkiye’den çıkmalıyım?
İkamet izni iptal edilen yabancılara genellikle ülkeyi kendi rızalarıyla terk etmeleri için kısa bir süre tanınır. Uygulamada bu süre çoğunlukla 10 gün olarak uygulanmaktadır. Yani iptal kararının size tebliğinden itibaren en geç 10 gün içinde Türkiye’den çıkış yapmanız beklenir. Eğer bu süre içinde çıkış yapmaz ve yeni bir yasal ikamet temin etmezseniz, kaçak duruma düşebilir ve zorla sınır dışı edilme prosedürüyle karşılaşabilirsiniz. Mümkünse, iptal kararına itiraz edecekseniz bile önce süresi içinde yurtdışına çıkıp ardından yasal yollarla dönmeyi düşünebilirsiniz.
İkamet izni iptaline karşı itiraz veya dava hakkım var mı?
Evet, oturma izni iptal kararlarına karşı hukuki yollara başvurabilirsiniz. Öncelikle iptal kararını veren Göç İdaresi’ne gerekçeli bir dilekçe ile itiraz etmek mümkündür. Bu itirazda, iptal gerekçesinin dayanaksız olduğunu düşünüyorsanız bunu kanıtlarıyla birlikte sunmalısınız. İdareye yapılan itiraz sonuç vermezse, iptal kararının tebliğinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde dava açabilirsiniz. Dava açarken yürütmeyi durdurma talep etmeyi unutmayın, aksi takdirde yargılama sürecinde vize/ikamet hakkınız olmayacağı için sınır dışı edilebilirsiniz.
Oturma izni iptal edilen yabancı yeniden ikamet izni alabilir mi?
İptal kararından sonra şartlar uygun hale getirilirse veya iptale neden olan engel ortadan kalkarsa yabancı elbette yeniden ikamet izni başvurusu yapabilir. Ancak burada kritik nokta, iptal nedeniyle yabancının Türkiye’de kalışının kesintiye uğramaması veya giriş yasağı almamasıdır. Örneğin, aile ikamet izni boşanma nedeniyle iptal olan bir kişi, şartları sağlıyorsa kısa dönem ikamete geçiş yapabilir. Veya pasaport süresi bittiği için izni iptal edilen bir yabancı, pasaportunu yenileyip yeniden başvurabilir. Önemli olan, iptal sonrasında mümkünse kaçak duruma düşmeden ve varsa giriş yasağı almadan önce yeni başvuruyu yapabilmektir. Bu yüzden iptal kararıyla karşılaşınca hemen uzman bir avukata danışarak izlenecek yol haritasını belirlemek faydalıdır.
Boşandığım için aile ikamet iznim iptal edildi, ne yapabilirim?
Türk vatandaşı eşinizden boşandığınızda normalde aile ikamet izniniz sona erer. Ancak eğer en az 3 yıl evli kaldıysanız, mevzuat size kısa dönem ikamet iznine geçme hakkı tanımaktadır. Bu durumda Göç İdaresi’ne başvurarak kısa dönem ikamet izni alabilirsiniz, yani Türkiye’de kalmaya devam edebilirsiniz. Üç yıldan az evli kalmışsanız kural olarak ikamet izniniz iptal olur, ancak aile içi şiddet mağduru olduğunuzu mahkeme kararıyla ispat ederseniz 3 yıl şartı aranmaksızın yine kısa dönem izne geçiş hakkınız doğabilir. Bu haklarınızı kullanabilmek için iptal sonrasında vakit kaybetmeden başvuru yapmanız önemlidir.
İkamet izni iptal edilirse ödediğim harçlar iade edilir mi?
Maalesef hayır. İkamet izni için ödenen harçlar ve kart bedelleri, iznin iptali durumunda geri alınamaz. Çünkü bu harçlar başvurunun değerlendirilmesi ve iznin düzenlenmesi hizmeti için tahsil edilir. İznin daha sonra iptal edilmesi, ödenmiş harcın iadesini gerektirmez. Dolayısıyla, ikamet izni süreniz dolmadan iptal olsa bile o izin için ödediğiniz ücretler yanmış olacaktır. Yeni bir ikamet izni başvurusunda bulunursanız, yeniden harç ödemeniz gerekecektir.
Oturma izni iptali bana giriş yasağı konulmasına neden olur mu?
Tek başına ikamet izninin iptal edilmesi, otomatik olarak gelecekte Türkiye’ye girişinize yasak konulacağı anlamına gelmez. Eğer iptal kararına uyup size tanınan süre içinde ülkeyi terk ederseniz genellikle giriş yasağı uygulanmaz, sadece vize ihlali cezası ödemekle yükümlü olabilirsiniz. Ancak ikamet izni iptal edildikten sonra çıkış yapmayıp kaçak kalmaya devam ederseniz, bu durumda idare sizin hakkınızda sınır dışı kararı alırken 1 yıldan 5 yıla kadar Türkiye’ye giriş yasağı koyabilir. Dolayısıyla, ileride yeniden Türkiye’ye sorunsuz giriş yapabilmek için iptal kararından sonra mümkün olduğunca kurallara uygun hareket etmeniz önemlidir.
