Hukuki davalarda harç ödemeleri, hem yargı sisteminin finansmanına katılımı hem de davanın niteliğine uygun bir mali disiplinin sağlanması için zorunludur. Karar ve ilam harçları, iki temel türe ayrılmaktadır: maktu harç ve nispi harç. Bu ayrım, davanın konusu ve değerine göre belirlenir. Bu yazıda, bu iki harç türü arasındaki farkları detaylıca inceleyerek hukuki işlemlerde nasıl bir rol oynadıklarını anlatacağız.
Maktu Harç Nedir?
Maktu harç, konusu belirli bir değerle ölçülemeyen veya parasal karşılığı olmayan davalarda sabit bir miktar olarak alınan harç türüdür. Bu harç, davanın niteliğine bağlı olarak standart üret tarifelerine göre hesaplanır.
Örnek Davalar:
- Boşanma Davaları
- Velayet Davaları
- Ortaklığın Giderilmesi Davaları
Bu tür davalarda dava konusu, kesin bir parasal değerle ifade edilmediği için, maktu harç uygulanır. Harç miktarı, Harçlar Kanunu’nda belirtilen tarifelere göre sabittir.
Nispi Harç Nedir?
Nispi harç, konusu belirli bir parasal değerle ölçülebilen davalarda, bu değerin belirli bir oranı olarak hesaplanan harç türüdür. Bu tür harç, çoğunlukla malvarlığıyla ilgili davalarda uygulanır.
Örnek Davalar:
- Tazminat davaları
- Alacak davaları
- Kira sözleşmesine dayalı davalar
Nispi harç miktarı, talep edilen veya mahkemece hüküm altına alınan değer üzerinden belirlenir. Harçlar Kanunu’nun 16. maddesi, bu tür davalarda gayrimenkulün aynına ilişkin durumlarda, gayrimenkulün değerinin esas alınacağını öngörmüştür.
Maktu Harç ile Nispi Harç Arasındaki Temel Farklar
Maktu ve nispi harçlar arasındaki farklar, davanın konusuna ve niteliğine göre çok belirgin bir şekilde ayrılmaktadır.
Davanın Konusu
- Maktu harç, konusu belirli bir parasal değerle ölçülemeyen davalarda uygulanır.
- Nispi harç, konusu parasal bir değerle ölçülebilen davalarda kullanılır ve değerin oranına göre hesaplanır.
Hesaplama Yöntemi
- Maktu harç: Sabit tarifeye göre belirlenir. Dava konusu değer hesaba katılmaz.
- Nispi harç: Dava konusu değer veya mahkeme kararıyla belirlenen miktar esas alınarak hesaplanır.
Harçlar Kanunu’nun İlgili Maddeleri
Harçlar Kanunu’nun 16. maddesi, hem maktu hem de nispi harç uygulamaları için temel bir dayanak sunar. Bu maddeye göre, şu hususlar önemlidir:
- Gayrimenkulün aynına ilişkin davalarda, gayrimenkulün rayiç değeri esas alınır.
- Parasal değeri olan işlemlerde, hüküm altına alınan miktar üzerinden nispi harç hesaplanır.
- Parasal değer tespit edilemiyorsa, maktu harç uygulanır.
Bu düzenleme, yargılamada haksızlığı önlemek ve tarafların ekonomik durumuna uygun bir harç sistemi kurmak amacıyla şekillendirilmiştir.
Maktu Harç Nispi Harç Farkı Sonuç
Nispi harç ve maktu harç, hukuki süreçlerde tarafların yükümlülüklerini belirlerken farklı kriterlere dayanır. Maktu harç, sabit bir tutar olarak hesaplanırken, nispi harç davanın parasal değerine göre şekillenir. Bu ayrımın doğru bir şekilde kavranması, hem dava masraflarının önceden planlanmasına hem de hukuki hak kayıplarının önlenmesine yardımcı olur. Çelik & Baştürk Hukuk ve Danışmanlık Ofisi olarak, Maktu Harç Nispi Harç Farkı konusunda destek sunuyoruz. Av. Tolga ÇELİK ve Av. M. Nur BAŞTÜRK olarak müvekkillerimizin her aşamada yanındayız.
Sık Sorulan Sorular
1. Maktu harç hangi durumlarda uygulanır?
Maktu harç, konusu belirli bir parasal değerle ölçülemeyen davalarda uygulanır. Boşanma, velayet, ortaklığın giderilmesi davaları bu kapsamdadır.
2. Nispi harç oranı nedir?
Nispi harç oranı, talep edilen veya mahkemece belirlenen parasal değerin belli bir yüzdesidir. Oran, Harçlar Kanunu’ndaki tarifelere göre hesaplanır.
3. Gayrimenkul davalarında hangi harç uygulanır?
Gayrimenkulün aynına ilişkin davalarda, genellikle nispi harç uygulanır ve bu değer, gayrimenkulün rayiç değerine göre hesaplanır.
4. Harçlar her yıl değişir mi?
Evet, harç miktarları her yıl yeniden değerleme oranı uyarınca güncellenir.
5. Harç ödenmezse ne olur?
Harç ödenmediği takdirde, dava usul yönünden reddedilebilir veya eksik harcın tamamlanması için ek süre tanınabilir.
