Ses kayıtları, hukuki süreçlerde güçlü bir delil olabilirken, yanlış şekilde elde edildiğinde yasal sorunlara yol açabilir. Özellikle boşanma gibi ihtilaflarda, eşlerin konuşmalarını veya bazı olayları kaydetme girişimleri sıkça görülmektedir. Peki bir ses kaydı nasıl alınırsa hukuka uygun kabul edilir? Hangi kayıtlar mahkemede geçerli delil sayılır ve kayıt alırken nelere dikkat etmek gerekir? Bu makalede, yasalara uygun biçimde ses kaydı almanın yöntemlerini, sınırlarını ve Yargıtay kararlarından örneklerle iyi uygulama örneklerini anlatacağız. Kısaca, “Hukuka Uygun Ses Kaydı Nasıl Olur?” sorusunu netleştireceğiz.
Karşı Tarafın Rızası ile Ses Kaydı
En sorunsuz ve hukuka tamamen uygun ses kaydı yöntemi, kayıt altına alınan konuşmanın taraflarının rızasıyla yapılan kayıttır. Eğer konuştuğunuz kişi kayıt yapıldığını biliyor ve buna itiraz etmiyorsa, bu durumda hukuka aykırılık oluşmaz. Örneğin önemli bir telefon görüşmesinde “Bu konuşmayı kayıt altına almak istiyorum, uygun mudur?” diye sorup onay aldıktan sonra kaydederseniz, ileride bu kayıtla ilgili bir suç isnadıyla karşılaşmazsınız.
Ancak pratiğe bakıldığında, çekişmeli durumlarda kimse karşı tarafa “seni kaydediyorum” demez; dense de karşı taraf muhtemelen kabul etmez. Yine de bazı durumlarda, örneğin bir alacak-verecek konuşmasında veya taciz içerikli bir telefon görüşmesinde, karşı taraf gaflete kapılıp edip “kaydediyorsan kaydet” diyebilir ya da zaten tehdidini sakınmadan sürdürür. Bu tür hallerde rıza olmasa da konuşmanın niteliği gereği kayıt hukuka uygun sayılabilir (aşağıda değineceğiz).
Özetle, en garantili yol, karşınızdaki kişinin açık rızasıyla kaydı gerçekleştirmektir. Bu durumda aldığınız kayıt hem TCK anlamında suç oluşturmaz hem de mahkemede delil olarak kullanılabilir.
Aleni (Herkese Açık) Konuşmaların Kaydı
Aleni konuşma, üçüncü kişilerin de kolaylıkla duyabileceği, gizli olmayan konuşmalardır. Örneğin bir toplantıda yüksek sesle yapılan tartışma, kalabalık bir mekanda gerçekleşen diyaloglar kısmen aleni sayılabilir. Eğer eşinizle aranızdaki tartışma herkesin içinde, umumi bir ortamda gerçekleşiyorsa ve siz bunu kaydederseniz, bu kaydın hukuka aykırılığı tartışmalı hale gelir. Çünkü konuşma aleniyete açık halde yapılmıştır.
Türk Ceza Kanunu m.133 hükmü “aleni olmayan konuşmalar” hakkında düzenleme getirir. Dolayısıyla aleni bir konuşmayı kayda almak, 133. maddedeki suçu oluşturmaz. Yine de burada dikkatli olunmalıdır: Kişiler, kalabalık ortamda bile özel bir köşede kısık sesle konuşuyorlarsa o konuşma aleni sayılmaz.
Mahkemece değerlendirildiğinde, aleni ortamdaki kayıtlar hukuka uygun delil olarak kabul edilebilir. Örneğin, eşiniz sizi herkesin önünde tehdit ettiyse ve siz de telefonu çıkarıp bu tehdidi kaydettiyseniz, bu kayıt meşru görülecektir. Örnek olay: Yargıtay Ceza Genel Kurulu, bir kararında müştekiyi alenen tehdit eden sanığın sözlerini müştekinin cep telefonuyla kaydetmesini, hukuka aykırı delil saymamıştır (karar özetidir). Çünkü bu durumda konuşma zaten gizli yapılmamıştır.
Hak Arama Amacıyla Ses Kaydı (Yargıtay Yaklaşımı)
Hukuka uygun ses kaydının en kritik noktası, kaydın amaç ve zorunluluk gereği yapılıp yapılmadığıdır. Eğer bir kişi, uğradığı haksızlığı veya suçu ispatlamak için başka çaresi kalmadığından konuşmayı kaydediyorsa, bu durumda kaydın hukuka uygun olduğu savunulabilir. Yargıtay, çeşitli kararlarında bu dengeyi gözetmektedir.
Eşler arasındaki ihtilaflarda da benzer bir kriter uygulanır. Eğer eş, şiddet görüyor veya ciddi tehdit altındaysa, bu suçları kanıtlamak için konuşmaları kayda alması meşru kabul edilebilir. Örneğin eşiniz telefonda “Seni öldüreceğim” diyorsa, bunu kaydetmeniz meşru savunma için delil toplama kapsamındadır. Bu kaydı polise vermek hukuka aykırı olmaz, aksine olası bir suçu önlemeye hizmet eder.
Yine Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 20.10.2008 tarihli kararında, eşinin sadakatsizliğini belgelemek için ses kaydı alan kişinin hak arama amacı bulunduğundan, bu kaydı hukuka uygun saymıştır. Çünkü aldatılan eşin başka türlü o ihaneti ispatlama olanağı yoktur.
Önemli nokta: Ses kaydının hukuka uygun kabul edilebilmesi için son çare olması gerekir. Yani aynı şeyi ispatlamak için daha hafif bir yol varsa onu kullanmak gerekir. Örneğin eşinizin sizi aldattığını gösteren tanıklar veya mesajlar varken siz yine de evine dinleme cihazı koymuşsanız, bu gereksiz bir ihlal sayılabilir. Ama hiç delil yok ve tek çıkış yolu konuşmaları kaydetmekse, o zaman kayıt meşru görülebilir.
Ses Kayıtlarının Delil Olarak Kullanılması İçin Yapılması Gerekenler
Eğer bir ses kaydını hukuka uygun şekilde almak ve bunu mahkemede kullanmak istiyorsanız, aşağıdaki ipuçları işinize yarayabilir:
- Konuşmanın bir parçası olun: Mümkünse kaydedeceğiniz konuşmaya siz de katılın. Böylece en azından 3. kişinin konuşmasını dinleme suçu oluşmaz, sadece TCK 133/2 (tarafın kaydı) söz konusu olur ki bunun cezası daha düşüktür ve meşru amaç varsa hoşgörüyle karşılanabilir.
- Açıkça tehdide uğrarsanız uyarın: Örneğin eşiniz telefonda ağır tehditler savuruyorsa “Bu söylediklerin kayda alınıyor, farkındasın değil mi?” diyerek onu uyarabilirsiniz. Bu hem onu caydırabilir hem de rızası olmasa da sözlerini sürdürürse sonradan “haberim yoktu” diyemez.
- Kayıt süresini sınırlı tutun: İhtiyaç olmayan kısımları kaydetmeyin. Sadece önemli kısımları kaydedip bitirin. Çok uzun saatlerce kayıt yapmak, özel hayat ihlalini artırır.
- Kesinlikle montaj veya kurgu yapmayın: Kayıtla oynanması, kesilip biçilmesi hukuka uygun delil olma vasfını yok eder. Orijinal haliyle saklayın. Gerekirse telefon, flash bellek gibi asıl kaynağı da mahkemeye sunabilirsiniz ki üzerinde oynama yapılmadığı anlaşılsın.
- Kaydı üçüncü kişilerle paylaşmayın: Delil olarak doğrudan mahkemeye veya avukatınıza verin. Etrafta “bende böyle kayıtlar var” diye yayarsanız, karşı tarafın şikayet şansını artırırsınız.
Bu önlemler, kayıt almayı tamamen legal hale getirmese bile sizi olası cezai sorundan korumaya yardımcı olabilir ve mahkemede de kaydın güvenilirliğini artırır.
Yasal ve Yasak Sınırın Özetlenmesi
- Yasal Ses Kayıtları: Karşılıklı rızayla alınan kayıtlar; aleni ortamdaki kayıtlar; bir suçu veya haksız fiili ispat için zorunlu olan kayıtlar (hak arama amacı bariz olmalı).
- Yasak Ses Kayıtları: Karşı tarafın haberi olmadan, özel bir konuşmayı keyfi olarak kaydetmek; özellikle üçüncü kişilerin konuşmalarını izinsiz kaydetmek; kayıtları ifşa etmek veya şantaj amacıyla kullanmak kesinlikle yasaktır.
Hukuka uygun bir ses kaydı, delil değeri taşıyacak ve hakim tarafından dikkate alınabilecektir. Böyle bir kayıt, boşanma davanızda veya herhangi bir hukuki süreçte hakkınızı korumanıza yardımcı olabilir. Yargıtay’ın da belirttiği gibi, hukuka uygunluk nedeni bulunan hallerde alınan kayıtlar kanuna aykırı delil sayılmaz.
Hukuka Uygun Ses Kaydı Nasıl Olur? Sonuç
Hukuka uygun ses kaydı, kayıt altına alınan kişilerin rızası ve yasal sınırlar içinde gerçekleştirilen kayıtlardır. Genel olarak, bir konuşmayı kaydetmeden önce karşı tarafı haberdar etmek en temiz yoldur. Fakat pratikte her zaman mümkün olmaz. Bu durumda, kayıt yapmanız için haklı bir gerekçeniz ve zorunluluğunuz olmalıdır. Eşinizin can güvenliğinize yönelik tehditleri, sadakat yükümlülüğünü ağır biçimde ihlal eden eylemleri veya benzeri hukuka aykırı fiilleri ispatlamak amacıyla makul ölçülerde kayıt yapmanız, Yargıtay kararlarına göre mazur görülebilir.
Buna karşın sırf meraktan veya koz elde etmek amacıyla habersiz kayıt yapmak, hukuken riskli bir davranıştır. Kayıt işlemi her zaman ölçülü ve amaçla sınırlı olmalıdır. Unutmayın ki, elde ettiğiniz kaydı kullanabileceğiniz yer mahkemedir; onu sosyal çevrede veya internette kullanmaya kalkışmak yeni suçlar doğurabilir.
Son olarak, ses kaydı gibi hassas bir konuda emin olamadığınız durumlar varsa bir uzmana danışmak en doğrusudur. İstanbul Boşanma Avukatı gibi alanında deneyimli bir hukuki danışman, sizin somut durumunuzu değerlendirerek kayıt almanın yararını ve riskini size söyleyebilir. İstanbul Boşanma Avukatı, hem boşanma davanızda delillerin doğru kullanılmasını sağlar hem de olası bir ceza soruşturmasına karşı sizi önceden uyarır. Hukuki destek alarak hareket etmeniz, ileride telafisi güç sonuçların önüne geçecektir.
Hukuka Uygun Ses Kaydı Nasıl Olur? Sık Sorulan Sorular
Telefon görüşmemi karşı tarafın izni olmadan kaydettim, mahkemede delil olarak sunabilir miyim?
İzinsiz kaydedilen telefon görüşmesi, kural olarak hukuka aykırı delildir. Ancak karşı taraf itiraz etmez ya da kayıt çok önemli bir hakkı korumak için tek çareyse, mahkeme takdiren kabul edebilir. Örneğin görüşmede size karşı suç teşkil eden tehditler varsa hakim bu kaydı dinlemek isteyebilir. Yine de karşı taraf “bu kayıt yasa dışı alındı” derse, HMK 189/2 uyarınca mahkeme dikkate almama yoluna gidebilir. Kısacası, izin almadan kayıt yaptığınızda delilin kabulü garanti değildir, duruma bağlıdır.
Eşimi, çocuklarla yaptığı konuşmaları gizlice kaydetmek istiyorum. Bu yasal mı?
Eşinizin çocuklarla özel konuşmalarını gizlice kayda almak, onların özel hayatının da gizliliğini ihlal edebilir. Bu tür kayıtlar almanız tavsiye edilmez ve yasal değildir. Ancak çocuklara karşı kötü muamele, şiddet veya benzeri yasa dışı eylemler varsa, bunları tespit için ev ortamında gizli kamera veya ses cihazı kullanımı düşünülür. Bu çok istisnai ve hassas bir konudur; mutlaka uzman görüşü alınmalıdır. Aksi halde hem eşiniz hem de çocuğun mahremiyeti açısından sorun yaşanabilir.
Bir ortam dinleme cihazı kullanarak kanıt toplamak suç mu?
Evet, genellikle suçtur. Ortam dinleme cihazı (böcek vb.) yerleştirip insanların habersiz konuşmalarını kaydetmek TCK 133/1 kapsamına girer ve ağır cezaları vardır. Bu yöntem, adli merciler dışında hiç kimse tarafından kullanılmamalıdır. Sizin kişisel olarak böyle bir cihaza başvurmanız kanunen yasaktır. Delil toplamak için bu yöntem yerine, gerekirse mahkeme kararı ile teknik takip yapılması talep edilebilir; bunu da ancak savcılık yapabilir. Kendi başınıza ortam dinlemesi yapmayın.
Ses kaydını mahkemeye sunarken nelere dikkat etmeliyim?
Ses kaydını bir çözümleme (döküm) yaparak mahkemeye sunmak faydalı olur. Kayıtta geçen konuşmaları metne döküp dilekçenize ekleyebilirsiniz. Ayrıca kaydın bulunduğu orijinal ortamı (CD, USB, telefon) de delil olarak belirtin, gerekiyorsa inceleme isteyin. Kaydın hangi tarihte, nerede alındığını da açıklayın. Hakim gerek görürse kaydı duruşmada dinleyebilir. Bu arada, karşı taraf kayıt hakkında itiraz ederse, sizin de neden bu kaydı almak zorunda kaldığınızı açıklamanız gerekecektir. Yani “şu sebeple bu kaydı yaptım, başka delilim yoktu” gibi makul bir gerekçe sunmaya hazır olun.
