Boşanma davaları anlaşmalı veya çekişmeli olarak ilerleyebilir. Anlaşmalı boşanmada eşler, mal paylaşımı da dahil olmak üzere her konuda uzlaşmaya vararak protokol imzalarlar; bu sayede mal paylaşımı sorunu genellikle mahkemeye yansıtılmaz. Ancak çekişmeli boşanma davalarında, eşler malvarlığının paylaşımı konusunda anlaşamadıkları için bu konu ayrı bir hukuki süreç olarak ele alınır. Peki çekişmeli boşanmada mal paylaşımı nasıl olur?
Öncelikle bilinmelidir ki, boşanma davası ile mal paylaşımı davası birbirinden ayrı davalardır. Çekişmeli boşanma davası devam ederken mahkeme, genellikle mal rejiminin tasfiyesini (mal paylaşımını) aynı anda sonuçlandırmaz. Kanuna göre, mal rejimi paylaşımı, boşanma kararının kesinleşmesi ile devreye girer (TMK m.225). Bu nedenle, eşler arasındaki mal paylaşımı talepleri çoğunlukla boşanma davası sonuçlandıktan sonra ayrı bir dava olarak açılır. Uygulamada bazı avukatlar, hak kaybını önlemek için boşanma davasıyla eş zamanlı olarak mal paylaşımı davası da açar, ancak bu dava boşanma kesinleşene dek bekletilir.
Mal Paylaşımı Davasının Süreci
Çekişmeli boşanmada mal paylaşımı, çoğunlukla mal rejiminin tasfiyesi davası şeklinde görülür. Bu davada mahkeme, evlilik süresince edinilmiş malları tespit eder ve bu malların değerini hesaplamak için genellikle bilirkişi (uzman) atar. Edinilmiş malların toplamı belirlendikten sonra, her eşin artık değerden alacağı pay (kural olarak yarı yarıya) hesaplanır. Evlilik boyunca alınan ev, araba, arsa, banka birikimi gibi değerler bu hesaba dahildir. Kişisel mallar (evlilik öncesi edinimler, miras kalanlar, bağış yoluyla gelenler) ise hesap dışı bırakılır.
Mal paylaşımı davasında taraflar, katılma alacağı ve gerekirse değer artış payı alacağı talep edebilirler. Katılma alacağı, edinilmiş malların artık değerinin yarısı için diğer eşe yöneltilen taleptir. Değer artış payı alacağı ise, bir eşin diğerine ait malın değerini artıran bir katkısı varsa gündeme gelir (TMK m.227). Mahkeme, tüm bu talepleri ve malvarlığı kayıtlarını ayrıntılı şekilde inceler. Çekişmeli süreç olduğundan, tarafların sunduğu deliller ve malların kayıtları çok önemlidir. Gizlenmiş mal varlıkları ortaya çıkarılmaya çalışılır, gerekirse tapu ve banka kayıtları getirtilir.
Çekişmeli Boşanmada Mal Kaçırma ve Önlemler
Çekişmeli boşanmalarda bazen eşlerden biri, mal paylaşımından kaçınmak için mallarını başkalarına devretme, satma gibi yollara başvurabilir. Kanun, bu gibi durumlar için de önlem almıştır. Türk Medeni Kanunu m.229’e göre, boşanma davası açılmadan önceki son bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan yapılan karşılıksız devirler (bağışlamalar) edinilmiş mallara eklenir. Yani eşiniz boşanmadan hemen önce değerli bir malını bir yakınına devredip üzerindeki kaydını temizlemeye çalıştıysa, mahkeme bu işlemi miras veya bağış gibi sayarak malın değerini hâlâ ortak paylaşılacak mal gibi hesaba katar.
Buna ek olarak, uygulamada avukatlar mal kaçırma riskine karşı ihtiyati tedbir talep edebilir. Boşanma davasıyla eş zamanlı açılan mal paylaşımı davasında, mahkemeden eşin üzerinde olan malvarlıklarına tedbir konulması istenebilir. Örneğin, eşinizin üzerine kayıtlı evi satmasını önlemek için tapuya tedbir konulması sağlanabilir. Bu sayede çekişmeli dava sürerken malların el değiştirmesi engellenir.
Kusur Durumunun Mal Paylaşımına Etkisi
Çekişmeli boşanma davaları çoğunlukla eşlerin kusur iddialarını içerir (örn. aldatma, terk, şiddet gibi). Normalde mal paylaşımı, kusurdan bağımsız olarak yapılır; yani edinilmiş mallar yarı yarıya bölünür. Ancak Türk Medeni Kanunu m.236/2, ağır kusurlu eşin artık değerdeki payının azaltılmasına veya kaldırılmasına imkân tanımıştır. Özellikle zina (aldatma) veya cana kast gibi çok ağır kusur hallerinde, hakim kusurlu eşin mal paylaşımından alacağı payı tamamen ortadan kaldırabilir veya hakkaniyete uygun şekilde azaltabilir. Bu istisnai bir durumdur ve Yargıtay uygulamasına göre çok sınırlı durumlarda uygulanmalıdır. Örneğin, eşini kasten öldürmeye teşebbüs eden bir eşin mal paylaşımından pay almaması kararlaştırılabilir. Ancak sırf boşanma sebebinin kusurlu olması (örneğin aldatma) her zaman payın sıfırlanacağı anlamına gelmez; hakim her olayın özelliğine göre karar verir.
Çekişmeli Boşanmada Mal Paylaşımı Sonuç
Çekişmeli boşanmada mal paylaşımı, boşanma kararı kesinleştikten sonra genellikle ayrı bir dava ile yürütülür. Bu süreçte mahkeme, evlilik içinde edinilen malları belirleyip adil bir şekilde paylaştırmak üzere hareket eder. Taraflar arasında anlaşma olmadığı için süreç biraz uzun ve teknik olabilir; bilirkişi incelemeleri, kayıt araştırmaları yapılır. Çekişmeli boşanmada, mal kaçırma girişimlerine karşı yasal önlemler (tedbir talepleri, son bir yıldaki devirlerin hesaba katılması gibi) mevcuttur. Kusur durumu ise kural olarak mal paylaşımına yansımasa da, çok ağır kusur hallerinde kusurlu eşin mal paylaşımından alacağı pay hakim tarafından azaltılabilir veya tamamen kaldırılabilir. Tüm bu nedenlerle, çekişmeli boşanma sürecinde mal paylaşımını doğru yürütmek ve hak kaybına uğramamak için deneyimli bir İstanbul boşanma avukatı ile çalışmak son derece önemlidir. İstanbul boşanma avukatı desteğiyle, hem boşanma davası hem de mal paylaşımı davası titizlikle yürütülerek eşlerin maddi hakları korunabilir.
Çekişmeli Boşanmada Mal Paylaşımı Sık Sorulan Sorular
1. Çekişmeli boşanma sürerken mal paylaşımı davası açabilir miyim?
Evet, açabilirsiniz. Genellikle mal paylaşımı davası boşanma kararının kesinleşmesinden sonra görülse de, uygulamada boşanma davası devam ederken de mal paylaşımı davası açılabiliyor. Mahkeme bu davayı, boşanma kesinleşene kadar bekletir. Bu strateji, süreci hızlandırmak ve mallara tedbir koydurmak için tercih ediliyor.
2. Anlaşmalı ve çekişmeli boşanmada mal paylaşımı farkı nedir?
Anlaşmalı boşanmada eşler aralarında mal paylaşımını protokol ile kararlaştırabilir ve mahkeme bu anlaşmayı onaylar. Bu durumda ayrı bir mal paylaşımı davasına gerek kalmaz. Çekişmeli boşanmada ise mal paylaşımı konusunda uzlaşma olmadığı için, boşanma davasından bağımsız olarak mal rejimi tasfiyesi davası yürütülür. Bu süreçte mahkeme yasal hesaplamaları yaparak paylaşımı kendisi belirler.
3. Eşim mallarını boşanmadan önce başkalarına devrediyor, ne yapabilirim?
Bu durum “mal kaçırma” olarak bilinir. Boşanma sürecinde, böyle durumlar için mahkemeden ihtiyati tedbir talep edebilirsiniz. Tedbir kararıyla eşinizin malları üçüncü kişilere devretmesi engellenir. Ayrıca eşinizin boşanmadan önce yaptığı şüpheli devirler varsa, kanun gereği boşanma tarihinden önceki 1 yıl içinde yapılan karşılıksız kazandırmalar (bağışlar) mal paylaşımında hesaba eklenir, böylece hak kaybınız önlenir.
4. Boşanmada kusurlu olan taraf mal paylaşımında daha az mı alır?
Kural olarak hayır. Mal paylaşımı, kusura bakılmaksızın yapılır; her iki eş de edinilmiş malların yarısı üzerinde hak sahibidir. Ancak Medeni Kanun m.236 uyarınca çok ağır kusur durumlarında (özellikle zina veya cana kast gibi) hakim, kusurlu eşin artık değerdeki payını azaltabilir veya tamamen kaldırabilir. Uygulamada bu hüküm istisnai hallerde kullanılmaktadır.
5. Mal paylaşımı davası ne kadar sürer ve masrafları ne kadardır?
Mal paylaşımı davasının süresi, davanın karmaşıklığına ve mahkemenin iş yüküne bağlı olarak değişir. Basit vakalarda 6 ay ila 1 yıl arasında sonuçlanabileceği gibi, taşınmazların çokluğu veya itirazların fazlalığı nedeniyle dava birkaç yıl sürebilir. Masraflar da davadaki mal varlıklarının değerine göre değişir; bilirkişi ücretleri, harçlar gibi kalemler bulunur. Genellikle dava başında dava değerinin belli bir oranı harç olarak yatırılır ve bilirkişi ücretleri de dosyaya göre 2.000-5.000 TL arası olabilmektedir. En doğru maliyet ve süre tahmini için bir avukatla görüşmeniz faydalı olacaktır.
