Boşanma, geçerli bir evliliğin, eşlerin sağlığında, kanunda öngörülen sebepler çerçevesinde mahkeme kararıyla sona erdirilmesidir. Nüfus Hizmetleri Kanunu (NHK) madde 3/y ve Nüfus Hizmetleri Uygulama Yönetmeliği (NHUY) madde 4/hh uyarınca boşanma, kişisel durumlarda değişiklik meydana getiren bir nüfus olayıdır. Bu makalede, boşanma kararı nüfusa ne zaman işlenir sorusuna ilişkin tüm hukuki detaylara yer verilecektir.
Boşanmaya İlişkin Temel Düzenlemeler
Boşanma, evliliği sona erdiren durumlardan sadece biridir. Evlilik, ölüm, ölüm karinesi, fesih, cinsiyet değişikliği veya iptal gibi sebeplerle de son bulabilir. Ancak mahkeme kararı olmadan, eşlerin kendi aralarında anlaşarak evliliği bitirmeleri mümkün değildir. Bu noktada Nüfus Hizmetleri Kanunu (NHK) madde 27 ve 27/A boşanmaya ilişkin nüfus işlemlerini düzenler.
Boşanmanın, geçerli şekilde kurulan kimi evliliklere devam etmenin taraflardan beklenemeyeceği durumlarda yargı yoluyla sonlandırılması hukukumuzun temel prensiplerindendir. Aile hukukuna ait bir karar olan boşanma, kişisel durumlarda köklü değişiklik yaratır. Bu nedenle, boşanma kararı nüfus müdürlüğü kayıtlarına geçtikten sonra, tarafların medeni durumları resmî olarak “bekâr” şeklinde güncellenir.
Nüfus Olayı Olarak Boşanma ve Özel Kütük Kaydı
NHK m. 3/y ve NHUY m. 4/hh hükümlerine göre boşanma, bir nüfus olayıdır. Boşanma olayının ve dayanak belgelerin bulunduğu dosya, NHK m. 3/z ve NHUY m. 4/ıı hükmü uyarınca özel kütük olarak adlandırılır. Bu dosyada;
- Tarafların T.C. kimlik numarası, adı ve soyadı, doğum yeri ve tarihi, baba ve ana adı
- Kadının evlenmeden önceki soyadı
- Aile kütüğünde kayıtlı olduğu yer bilgisi
- Evlilik içinde doğmuş çocuklar ve çocukların kimlik bilgileri
- Boşanma kararına ilişkin usul mevzuatının öngördüğü esaslar
gibi detaylar yer alır. Boşanma, bu özel kütük üzerinden aile kütüklerine tescil edilir.
Boşanma Kararının Kesinleşme Tarihi ve Önemi
Boşanma kararı nüfusa ne zaman işlenir sorusunun cevabı, büyük ölçüde kararın kesinleşme tarihi ile ilişkilidir. Türk mahkemelerinden verilen boşanma kararlarında, boşanma tarihi, kararın kesinleştiği tarihtir. Kararın kesinleşmesinden önce taraflardan biri ölürse, Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 181 gereğince evlilik ölüm nedeniyle sona erdiğinden, boşanma kararı infaz kabiliyeti olmaksızın hükümsüz kalır ve aile kütüklerine işlenmez.
Eğer boşanma kararının yanlış kesinleştiğine dair bir şerh bulunuyorsa, bu şerhin kaldırılması talep edilebilir. Böyle bir durumda, ilgili kayıt nüfus müdürlüğünce işleme alınmadan önce şerhin kaldırılma sürecinin sonuçlanması gerekir.
Yabancı Mahkeme Kararlarında Tanıma/Tenfiz ve Doğrudan Tescil
Başka bir ülke adlî veya idarî makamının verdiği boşanma kararının Türkiye’de hukuki sonuç doğurması, genellikle tanıma veya tenfiz kararının alınmasına bağlıdır. 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) uyarınca, yabancı mahkemeden verilen ve o ülkenin kanunlarına göre kesinleşmiş karardan Türkiye’de yararlanmak isteyen kişiler, yetkili Türk mahkemesi nezdinde tanıma veya tenfiz davası açmalıdır.
Ancak NHK m. 27/A hükmü ve 7/2/2018 tarihli 30325 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yabancı Ülke Adlî veya İdarî Makamlarınca Verilen Kararların Nüfus Kütüğüne Tescili Hakkında Yönetmelik sayesinde, belirli şartların varlığı hâlinde yetkili kurumlar tarafından yabancı boşanma kararı doğrudan aile kütüklerine tescil edilebilir. Bu hâlde de, yabancı kararın kesinleşme tarihi, boşanma tarihi olarak nüfus kütüklerine yansıtılır. Bu uygulama, “Tanıma tenfiz nüfus müdürlüğü” ifadeleriyle anılan tescil sürecinde büyük kolaylık sağlamıştır.
Boşanma Kararı Nüfus Müdürlüklerine Nasıl Bildirilir?
Boşanma kararını nüfusa kim gönderir sorusunun cevabı, genellikle mahkeme yazı işleri müdürü şeklindedir. Kesinleşme tarihinden itibaren on gün içinde kararın bir örneği, nüfus müdürlüğüne bildirilir. Eskiden bu süreç fiziki evrak üzerinden yürütülürken, günümüzde UYAP Bilişim Sistemi devreye girmiştir. Elektronik imzalı boşanma kararları MERNİS’e aktarılır. Bu sayede boşanma kararı nüfus müdürlüğüne ne zaman gider sorusunun yanıtı, kararın kesinleşmesinin ardından on günlük süre olarak öne çıkar.
Nüfus müdürlükleri, sistem üzerinden gelen çıktı belgelerle aile kütüklerine tescil işlemini gerçekleştirir. Böylelikle boşanma kararının nüfusa işlenmesi, hızlı ve güvenli biçimde tamamlanır.
Ölümden Sonra Kesinleşme ve Boşanmanın İptali
- Eşlerden birinin ölümü: Boşanma kararı kesinleşmeden önce eşlerden birinin ölümü durumunda, evlenme doğrudan ölüm ile sona erer. Karar sonradan kesinleşse bile, nüfus müdürlüğü bu boşanma kararını tescil etmez.
- Boşanmanın iptali: Mahkeme, boşanmayı geçersiz kılan bir karar verdiğinde, tescil kayıtları boşanmadan önceki hâline getirilir. İptal kararı da yine mahkeme yazı işleri müdürü tarafından veya UYAP – MERNİS üzerinden nüfus müdürlüğüne bildirilir.
Çok Vatandaşlık Durumunda Boşanma
Çok vatandaşlığa sahip kişilerin, farklı devlet kimliği ile yapmış oldukları boşanma işlemlerinin Türkiye’de de geçerli olabilmesi için, nüfus kaydında çok vatandaşlığa dair açıklama bulunmalı ve aynı kişi oldukları tespit edilmelidir. Bu işlemler, ya tanıma/tenfiz davası yoluyla ya da NHK m. 27/A kapsamında yetkili kurumların doğrudan tescil kararıyla gerçekleştirilebilir. Ayrıca 5718 sayılı MÖHUK m. 4, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu (TVK) m. 44 ve Nüfus Hizmetleri Uygulama Yönetmeliği m. 21 uyarınca, Türkiye’de yapılan kişisel duruma ilişkin işlemlerde Türk hukuku uygulanır.
Mahkeme Kararlarının Muhafazası ve Arşivlenmesi
Mahkeme kararının bir örneği, elektronik ortamdan alınan çıktı ile birleştirilerek diğer kişisel durum değişiklikleri özel kütüğünde saklanır. Bu evraklar, yıl sonu itibariyle Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüne (NVİ) gönderilerek arşivlenir. Böylece boşanma kararları, devletin resmî kayıtlarında güvence altında tutulur ve ileride çıkabilecek uyuşmazlıklarda delil niteliği taşır.
Sonuç
Boşanma Kararı Nüfusa Ne Zaman Geçer sorusu, büyük ölçüde kararın kesinleşme süresi ve nüfus müdürlüğüne bildirilme hızıyla ilgilidir. Boşanma kararı nüfusa ne zaman işlenir denildiğinde, Türk mahkemelerinde verilen kararlarda kesinleşme tarihi belirleyici olur. Yabancı ülke kararlarının Türkiye’de geçerlilik kazanması içinse tanıma/tenfiz veya doğrudan tescil şartları aranır. Bu işlemler tamamlandıktan sonra, boşanma kararı nüfus müdürlüğü tarafından aile kütüklerine işlenir ve medeni durum “bekâr” olarak güncellenir. Tüm süreçlerin doğru yürütülmesi, gelecekte yaşanabilecek hukuki problemlerin önüne geçmek için kritiktir. Çelik & Baştürk Hukuk ve Danışmanlık Ofisi olarak “Boşanma Kararı Nüfusa Ne Zaman Geçer” konusunda destek sunuyoruz. Av. Tolga ÇELİK ve Av. M. Nur BAŞTÜRK olarak müvekkillerimizin her aşamada yanındayız.
Sık Sorulan Sorular
Boşanma kararı nüfusa ne zaman işlenir?
Karar kesinleştikten sonra, en geç on gün içinde mahkeme yazı işleri müdürü veya UYAP – MERNİS sistemi aracılığıyla nüfus müdürlüğüne bildirilir.
Boşanma kararı nüfus müdürlüğüne ne zaman gider?
Kesinleşme işleminin ardından on günlük yasal sürede gönderilmelidir. Bu süre içinde nüfus müdürlüğü gerekli tescil işlemlerini yapar.
Boşanma kararını nüfusa kim gönderir?
Mahkeme yazı işleri müdürü tarafından, karar kesinleştikten sonraki on gün içinde nüfus müdürlüğüne ulaştırılır. Elektronik imzalı olarak UYAP – MERNİS üzerinden de gönderilebilir.
Boşanma kararının nüfusa bildirilmesi neden önemlidir?
Kişinin medeni durumunun resmî kayıtlarda güncellenmesi, evlenme, miras, mal paylaşımı gibi konularda yaşanabilecek uyuşmazlıkların önüne geçer. Ayrıca tarafların hukuki güvenliği bakımından da elzemdir.
