Bu makalemizin konusu Almanya’daki Boşanmanın Türkiye’de Tanınması olup dikkatle okumanızı tavsiye ederiz. Almanya’da gerçekleşen bir boşanma, Türk hukuk sistemi bakımından kendiliğinden geçerli olmaz. Almanya’da boşanan Türk vatandaşları veya Türkiye’de evlenip Almanya’da boşanan çiftler, bu boşanma kararının Türkiye’de tanınması ve tenfizi için belirli hukuki adımları izlemelidir. Aksi takdirde, söz konusu kişiler Türkiye resmi kayıtlarında halen evli görünebilir ve boşanmanın hukuki sonuçlarından yararlanamayabilir. Bu makalede, Almanya mahkemelerinden alınan boşanma kararlarının Türkiye’de nasıl tanınacağı ve tenfiz edileceği, güncel yasal düzenlemeler ışığında ele alınmaktadır.

Tanıma ve Tenfiz Nedir?

Tanıma, yabancı bir mahkeme tarafından verilen boşanma kararının Türkiye’de geçerli bir hüküm olarak kabul edilmesidir. Böylece Almanya’daki boşanma kararının hukuki geçerliliği Türkiye’de de tanınır. Bu, tarafların medeni durumlarının bekar olarak kabul edilmesi anlamına gelir. Ancak tanıma, kararın icra edilebilir olduğu anlamına gelmez. Boşanma ile ilgili nafaka, velayet veya tazminat gibi icra gerektiren hükümler varsa, bu kısımlar tanıma ile doğrudan uygulanamaz.

Tenfiz ise yabancı mahkeme kararının icra kabiliyetiyle birlikte tanınmasıdır. Yani Almanya’da verilen boşanma kararındaki maddi sonuçların (örneğin nafaka ödenmesi kararı gibi) Türkiye’de icra edilebilmesi için tenfiz gerekir. Kısaca, tanıma yabancı mahkeme kararına Türkiye’de kesin hüküm gücü kazandırırken, tenfiz bu karara icra edilebilirlik kazandırır. Örneğin sadece boşanma statüsünün tanınması isteniyorsa tanıma davası yeterli olacak; fakat boşanma kararında nafaka, velayet, mal paylaşımı gibi unsurlar bulunuyorsa, bunların Türkiye’de uygulanması için tenfiz kararı alınmalıdır.

Almanya’da Boşanıp Türkiye’de Evli Görünme Sorunu

Alman​ olsanız bile, bu karar Türkiye’de tanınmadıkça Türk nüfus kayıtlarında evli gözükmeye devam edebilirsiniz. Yabancı bir ülkede alınan boşanma kararları, kural olarak sadece o ülkede geçerlidir. Türkiye’de tanıma yapılmadığı sürece eşler Türk hukukunda hala evli sayılır. Bu durum, tekrar evlenmek istemeniz halinde engel teşkil eder ve ayrıca miras gibi konularda sorunlar yaratır. Örneğin, tanıma olmadığı takdirde boşandığınız eşiniz halen yasal mirasçınız olarak kalır ve siz de onun mirasçısı olmaya devam edersiniz. Türkiye’de yeniden evlenmek istendiğinde ya da mal paylaşımı ve nafaka gibi haklar söz konusu olduğunda, Almanya’daki boşanma tanınmamışsa bu hakları kullanamazsınız. Dolayısıyla, Almanya’da boşanmış kişilerin Türkiye’de tanıma ve tenfiz işlemini yaptırmaları hukuki güvenlik açısından zorunlu hale gelmektedir.

Nitekim Yargıtay da, yabancı bir boşanma kararı tanınmadıkça o boşanmaya bağlı hiçbir hakkın Türkiye’de ileri sürülemeyeceğini vurgulamıştır. Bu nedenle, Almanya’da boşanıp Türkiye’deki işlemleri ihmal etmek, ilerde ciddi hak kayıplarına yol açabilir.

Almanya’daki Boşanmanın Türkiye’de Tanınması Tanıma ve Tenfiz İçin Gerekli Şartlar

Almanya’daki boşanma kararının Türkiye’de tanınabilmesi için 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) hükümlerine uygunluk aranır. Bu kanunun 52-59. maddeleri yabancı mahkeme ka​rarını tanıma/tenfiz şartlarını düzenlemektedir. Başlıca şartlar şunlardır:

• Kesinleşmiş Karar: Almanya mahkemesinden alınan boşanma ilamının, Alman hukuku uyarınca kesinleşmiş olması gerekir. Kesinleşme şer​hi içeren boşanmanın gerçekleştiğine dair mahkeme kararını almak ve Türkçe tercümesi ile birlikte sunmak şarttır.
• Kamu Düzenine Aykırılık: Yabancı kararın Türk kamu düzenine açıkça aykırı bir yönü bulunmamalıdır. (Örneğin, Türkiye’deki temel hukuk anlayışına tamamen ters bir uygu​lama varsa tanıma mümkün olmayabilir.)
• Savunma Hakkı: Davalı eş, yabancı mahkemedeki yargılamada usulüne uygun şekilde haberdar edilip kendini savunma imkanı bulmuş olmalıdır. Eğer boşanma davanız eşin yokluğunda görülmüşse, eşe usulüne uygun tebligat yapıldığı ve kararın ona bildirildiği belgelendirilmelidir. Alman mahkemesinin gönderdiği celp ve karar tebligatlarının kopyaları bu yüzden önem arz etmektedir.
• Karşılıklılık: MÖHUK’a göre, yabancı mahkeme Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine giren bir konuda karar vermemiş olmalıdır. Boşanma davaları için Türk mahkemelerinin münhasır yetkisi söz konusu değildir, dolayısıyla genellikle bu şart bir engel oluşturmaz. Ayrıca yeni kanun uyarınca, eskiden aranan ülkeler arası karşılıklılık şartı artık aranmamaktadır.

Yukarıdaki şartlar sağlandığında Türk mahkemesi, Almanya boşanma kararının tanınmasına hükmedebilir. Örneğin, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2022 yılında verdiği bir kararda, Fransız mahkemesinin boşanma ilamının aslı ve tercümesinin sunulmaması nedeniyle tanıma davasının usulen hatalı kabul edildiğine dikkat çekmiştir. Bu örnek, belgelerin eksiksiz sunulmasının önemini göstermektedir.

Tanıma ve Tenfiz Başvurusu Nasıl Yapılır?

Türkiye’de Alma​n mahkemesinin boşanma kararını geçerli kılmak için iki yol bulunmaktadır: idari başvuru (nüfus müdürlüğü veya konsolosluk aracılığıyla) veya mahkeme davası yoluyla tanıma/tenfiz.

İdari Başvuru (Nüfus Müdürlüğü/Konsolosluk)

2017 ve 2018 yıllarında yapılan yasal düzenlemelerle, yabancı boşanma kararlarının mahkemeye başvurulmaksızın nüfus kayıtlarına işlenmesinin önü açılmıştır. Nüfus Hizmetleri Kanunu’na eklenen 27/A maddesi uyarınca, yurt dışı boşanma kararları tarafların birlikte başvurması halinde doğrudan nüfus kütüğüne tescil edilebilmektedir.

• Eşler beraberce Türk konsolosluğuna veya herhangi bir nüfus müdürlüğüne başvurarak Alman mahkemesinin boşanma kararını sunabilirler.
• Kararın aslı (veya onaylı örneği) ve yeminli tercümesi, Apostille tasdiki ile birlikte sunulur. (Almanya, Apostille Anlaşması’na taraftır; bu nedenle Alman mahkeme kararının apostilli olması gerekir.)
• Her iki eşin birlikte başvuruda bulunması esastır. Ancak eşlerden biri başvuruya katılamıyorsa, diğer eşin noter onaylı vekâleti veya açık rızası ile işlem yapılabilir.

Başvuru uygun bulunursa, Alman mahkemesinin boşanma kararı Türk nüfus sistemine işlenir ve evlilik durumu “boşanmış” olarak güncellenir. Ancak bu idari tescil, sadece medeni hal kayıtlarını değiştirir; kararın içeriğindeki nafaka, velayet gibi konular için herhangi bir icra işlemi yapılmaz. Bu tür talepler için yine Türk mahkemelerinde davalar açılmalıdır.

2020 Değişikliği: 25 Mart 2020 tarihinde 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 27/A maddesinde yapılan değişiklikle, yabancı ülke adlî veya idarî makamlarınca verilen boşanma kararlarının Türkiye’de nüfus kütüğüne tescili sürecinde önemli kolaylıklar sağlanmıştır. Bu değişiklik öncesinde, eşlerin birlikte başvurması zorunluyken, yapılan düzenlemeyle bazı durumlarda tek taraflı başvuru imkânı getirilmiştir.​ Yeni düzenlemeye göre, taraflardan biri vefat etmişse veya yabancı uyrukluysa, Türk vatandaşı olan diğer eş veya vekili, tek başına başvurarak boşanma kararının Türkiye’de nüfus kütüğüne tescilini sağlayabilir. Bu sayede, örneğin, Türk vatandaşı bir kişi, yabancı uyruklu eşinden yurtdışında boşanmışsa, eşinin de başvuru yapmasına gerek kalmaksızın Türkiye’de tek başına idari tescil başvurusu yapabilir. Bu değişiklik, özellikle eski eşin işbirliğine yanaşmadığı veya vefat ettiği durumlarda, Türk vatandaşlarına büyük kolaylık sağlamıştır.

Başvurular, Türkiye’de nüfus müdürlüklerine veya yurtdışında Türkiye’nin dış temsilciliklerine (konsolosluklar) yapılabilmektedir. Başvuru için gerekli belgeler arasında, usulüne uygun onaylanmış ve kesinleşmiş boşanma kararının aslı ve Türkçe tercümesi, kimlik veya pasaport fotokopileri ve vekâletname (varsa) bulunmaktadır. ​

Mahkeme Yoluyla Tanıma/Tenfiz Davası

Eğer eşlerden biri idari başvuruya katılmazsa veya idari başvuru koşulları sağlanamazsa (örneğin belgelerde eksiklik varsa), o takdirde Aile Mahkemesinde tanıma ve tenfiz davası açmak gerekir. Tanıma/tenfiz davası, herhangi bir yeniden boşanma yargılaması değildir; yalnızca Alman mahkemesinin kararının yukarıda değinilen şartlara uygun olup olmadığının incelemesidir. Bu davada Türk mahkemesi, boşanma olgusunu değerlendirmez; sadece usuli koşulların yerine gelip gelmediğine bakar. Tanıma davası genellikle daha kısa sürede sonuçlanır, çünkü çekişmeli bir yön yoksa tek celsede karar verilebilir. Eşlerin her ikisi de tanıma davasını kabul ediyorsa (itiraz etmiyorsa), mahkeme evrak üzerindeki incelemeyi tamamlayıp tanıma kararı verebilir. Bu durumda tarafların duruşmaya gelmesi bile gerekmeyebilir; vekilleri aracılığıyla süreç yürütülebilir. Taraflardan biri davaya karşı çıkarsa, mahkeme itirazları değerlendirip yine yukarıdaki şartlar çerçevesinde karar verir.

Yetkili Mahkeme: Tanıma/tenfiz davaları, karşı tarafın Türkiye’deki ikametgahının bulunduğu yer aile mahkemesinde açılır. Eğer karşı tarafın Türkiye’de ikametgahı yoksa, davacının yerleşim yerindeki veya son birlikte oturdukları yer mahkemesi yetkilidir. Tarafların Türkiye’de adresi yoksa Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinde de dava açılması mümkündür. Uygulamada, birçok gurbetçi bu davaları Ankara, İstanbul gibi merkezlerde açtırmaktadır.

Gerekli Belgeler: Mahkemeye tanıma/tenfiz başvurusu yaparken şu belgeler hazırlanmalıdır:

• Alman mahkemesinin boşanma kararı (aslı veya o mahkemece onaylı örneği) ve kararın Apostille şerhli olması.
• Kararın Türkçe tercümesi, yeminli tercüman tarafından yapılmış ve noter veya konsolosluk tarafından onaylanmış olmalıdır. Alman mahkemesinden alınacak “Urteil ist rechtskräftig” veya benzeri kesinleşme şerhini gösterir belge ve bunun tercümesi. (Bazı boşanma kararlarının üzerinde kesinleşme tarihi ve mührü yer alır, o durumda ayrı belge gerekmez.)
• Tarafların kimlik/pasaport kopyaları: Eşlerden biri Türk değilse, onun kimlik veya pasaportunun tercümesi de gereklidir.​
• Vekaletname: Türkiye’de avukat aracılığıyla dava açılacaksa, apostilli vekaletnamenin aslı (ve tercümesi) dosyaya konulmalıdır.

Yukarıdaki belgelerin eksiksiz sunulması çok önemlidir. Yargıtay kararları, yabancı boşanma kararının aslı veya onaylı sureti ile tercümesinin dava dosyasına konulmasını zorunlu görmektedir. Belgeler eksikse mahkeme bunların tamamlanmasını ister; tamamlanamazsa dava reddedilebilir.

Dava Süresi: Almanya boşanma kararının tanınması davası, eğer her şey yolundaysa ve taraflar uzlaşmışsa birkaç ay içinde sonuçlanabilir.​ Eğer karşı tarafın itirazı olmaz veya duruşmalara gelmezse, mahkeme evrak üzerinden inceleme yaparak karar verebilir. Eşlerden biri itiraz ederse, dava çekişmeli hale gelir ve birkaç duruşma sürebilir. Yine de bu tür davalar genellikle kısa sürede neticelenir. Mahkeme karar verdikten sonra, kararın kesinleşmesiyle birlikte nüfus müdürlüğüne yazı yazılarak medeni hal kaydı güncellenir.

Almanya’daki Boşanmanın Türkiye’de Tanınması Sonuç

Sonuç olarak, Almanya’da boşanmış Türk vatandaşlarının bu boşanma kararını Türkiye’de tanıtmaları hukukî bir zorunluluktur. Aksi halde, kişiler Türkiye’de evli görünmeye devam edecek ve yeni bir evlilik ya da boşanmaya bağlı haklarını da kullanamayacaklardır. Gerek idari başvuru yoluyla gerekse tanıma/tenfiz davası yoluyla, Almanya boşanma ilamının Türkiye’de geçerli kılınması mümkündür. Son yıllarda yapılan yasal düzenlemeler bu süreci kolaylaştırmış, özellikle eşlerin birlikte hareket edebildiği durumlarda kısa sürede nüfus kaydının güncellenmesi sağlanmıştır. Eşlerin işbirliği yapamadığı hallerde ise tanıma davası açılarak tek taraflı olarak da boşanmanın tanınması mümkündür. Türk mahkemeleri, usul şartları tamamlandığında yabancı boşanma kararlarını genellikle sorunsuz biçimde tanımaktadır.

Unutmamak gerekir ki, tanıma ve tenfiz işlemi ikinci bir boşanma davası anlamına gelmez; bu işlem yalnızca mevcut boşanma kararının Türkiye’de geçerli olmasını sağlamaya yöneliktir. Almanya’da boşanmış olan kişiler, hak kaybına uğramamak ve ileride sorun yaşamamak için vakit kaybetmeden Türkiye’deki tanıma sürecini tamamlamalıdır. Gerek görüldüğünde bir avukattan profesyonel destek almak, işlemlerin doğru ve hızlı yürümesini sağlayacaktır. İstanbul boşanma avukatı olarak tarafımızca müvekkillere Almanya’daki Boşanmanın Türkiye’de Tanınması konusunda hizmet vermekteyiz.

Almanya’daki Boşanmanın Türkiye’de Tanınması Sık Sorulan Sorular

Almanya’da boşandım. Bu karar Türkiye’de otomatik olarak geçerli değil mi?

Hayır. Yabancı bir boşanma kararı, Türkiye’de kendiliğinden geçerli olmaz. Türkiye’de tanıma işlemi yapılmazsa, nüfus kaydınız evli olarak kalır. Boşanmanın tanınması için ya konsolosluk/nüfus müdürlüğü aracılığıyla başvurmanız ya da tanıma davası açmanız gerekir.

Tanıma ve tenfiz davası açmak için Türkiye’ye gelmek zorunda mıyım?

Hayır, şahsen gelmek zorunda değilsiniz. Bir avukata vekalet vererek tüm süreci sizin adınıza yürütmesini sağlayabilirsiniz. Ayrıca, eşinizle birlikte iseniz Türk konsolosluğunda beraber başvurarak mahkeme sürecine girmeden işlemi halledebilirsiniz.

Eski eşim Türkiye’deki tanıma davasına itiraz edebilir mi? İtiraz ederse ne olur?

Eski eşiniz tanıma davasına katılıp itiraz edebilir. Ancak itirazın bir geçerliliği olabilmesi için, yabancı karara ilişkin MÖHUK’taki şartlardan birinin eksik olduğunu öne sürmesi gerekir (örneğin, kararın henüz kesinleşmemiş olduğunu iddia etmek gibi). Mahkeme itirazı değerlendirip, şartlar sağlanmışsa yine de tanıma kararı verir. Kişisel anlaşmazlıklar veya “boşanmak istemiyorum” gibi itirazlar tanıma davasında geçerli olmaz; zira boşanma yabancı ülkede zaten gerçekleşmiştir.

Almanya’daki boşanmam Türkiye’de tanınmazsa ne gibi sorunlar yaşarım?

Tanıma olmadığı sürece Türkiye’de hala evli sayılırsınız. Bu durum yeniden evlenmenizi engeller. Ayrıca mal paylaşımı yapamazsınız, nafaka veya tazminat haklarınızı Türkiye’de talep edemezsiniz. En önemlisi, siz ve eski eşiniz birbirinizin yasal mirasçısı olmaya devam edersiniz. Bu tür hak kaybı ve karmaşaları önlemek için tanıma işlemi yapılması şarttır.