Türkiye’de yabancı doktorların çalışması, geçmişte Türk vatandaşlığı şartına bağlıyken yapılan mevzuat değişiklikleriyle günümüzde mümkün hale gelmiştir. Özellikle 2011 yılında çıkarılan 663 sayılı KHK ile sağlık alanındaki meslekler için Türk vatandaşı olma şartı kaldırılmıştır. Bu değişiklik sonrasında yayımlanan yönetmelikler uyarınca, yabancı uyruklu doktorlar belirli koşulları yerine getirmek kaydıyla Türkiye’de mesleklerini icra edebilmektedir. Yabancı doktorların çalışma izni süreci, diğer meslek gruplarına kıyasla ayrı bir ön onay ve denklik sürecini içerir. Bu bölümde yabancı hekimlerin Türkiye’de çalışma izni alabilmesi için gerekenleri, hukuki çerçeveyi ve dikkat edilmesi gereken noktaları ele alacağız.
Türkiye’de Yabancı Doktorların Çalışmasının Yasal Çerçevesi
1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun (Türkiye’de hekimlik ve diğer sağlık mesleklerinin icrasını düzenleyen yasa) uzun yıllar boyunca Türk vatandaşı olmayanların hekimlik yapmasını engelleyen hükümler içeriyordu. Ancak 02.11.2011 tarihinde yürürlüğe giren 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 1219 sayılı Kanun’un ilgili maddelerinde değişikliğe gidildi. Bu kapsamda, özel sağlık kuruluşlarında yabancı doktor ve hemşirelerin çalışabilmesine imkan tanındı. Devamında, 22.02.2012 tarihli “Yabancı Sağlık Meslek Mensuplarının Türkiye’de Özel Sağlık Kuruluşlarında Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik” yayımlanarak yabancı sağlıkçıların çalışma usulleri ayrıntılı şekilde düzenlendi.
Sonuç itibariyle, yabancı doktorların Türkiye’de çalışması artık kanunen mümkündür ve belirli bir prosedüre bağlanmıştır. Ancak burada önemli bir ayrım yapmak gerekir: Yabancı doktorlara şu an sadece özel sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışma izni verilmektedir. Kamu hastanelerinde veya sağlık bakanlığına bağlı devlet kurumlarında yabancı doktor istihdamı, vatandaşlık şartı nedeniyle halen söz konusu değildir. Yabancı bir hekim ancak özel hastaneler, tıp merkezleri, vakıf üniversitesi hastaneleri gibi özel statülü sağlık işletmelerinde görev alabilir. Bu sınırlama, Türk sağlık sisteminde yabancı hekim istihdamının kontrollü şekilde yapılmasını sağlamak amacını taşır.
Yasal çerçevenin bir diğer boyutu da Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve meslek odalarıyla ilgilidir. 663 sayılı KHK değişikliği sonrasında, Türkiye’de çalışacak yabancı doktorların da ilgili Tabip Odalarına kayıt yaptırması gerekmiştir. Yani, nasıl ki bir Türk doktorun mesleğini icra edebilmesi için Tabip Odasına üye olması gerekiyorsa, yabancı doktorlar da çalışmaya başlamadan önce bulundukları ilin Tabip Odasına kayıt olmalıdır. TTB, bu süreci denetleyerek yabancı doktorların diploma denkliği ve çalışma izinlerini kontrol etmektedir.
Özetle, yabancı doktorların Türkiye’de çalışması:
- Kanuni dayanak: 663 sayılı KHK ile 1219 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikler ve ilgili yönetmelikler.
- Kapsam: Sadece özel sağlık sektöründe çalışma (özel hastane, klinik vb.), kamu sektörü kapsam dışı.
- Meslek kuruluşu denetimi: İlgili Tabip Odasına üyelik ve TTB koordinasyonu ile yürütülür.
Yabancı Doktorlar İçin Çalışma İzni Başvuru Süreci
Yabancı bir hekimin Türkiye’de çalışabilmesi için iki aşamalı bir başvuru süreci söz konusudur. İlk aşama, Sağlık Bakanlığı tarafından verilen ön izin/onay sürecidir; ikinci aşama ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın çalışma izni onayıdır. Bu sürecin başlangıcında yabancı doktorun diplomasının tanınması ve yeterli dil becerisine sahip olduğunun kanıtlanması gibi ek koşullar bulunmaktadır.
Diploma Denkliği ve Mesleki Yeterlilik
Yabancı bir doktorun diplomasının Türkiye’de geçerli sayılması için denklik belgesi alması şarttır. Eğer yabancı doktor Tıp Doktoru seviyesinde ise diploma denkliğini vermeye yetkili kurum Yükseköğretim Kurulu (YÖK)’dür. Şayet yabancı bir uzman doktor (bir dalda ihtisas sahibi) ise bu durumda denklik işlemini Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü yürütür. YÖK veya Sağlık Bakanlığı, yabancı doktorun eğitim aldığı üniversitenin müfredatı, süresi ve akademik unvanını inceleyerek Türk tıp eğitimine denk olup olmadığına karar verir. Denklik belgesi alınmadan çalışma izni sürecine devam edilemez.
Türkçe Dil Yeterliliği
Yabancı doktorların hastalarla iletişim kurabilmeleri ve sağlık hizmetini etkin verebilmeleri için Türkçe bilmeleri zorunludur. Bu nedenle, yabancı doktorlardan en az B düzeyi Türkçe dil yeterlilik belgesi istenir. Genellikle üniversitelerin TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi) birimlerinden alınan dil sertifikaları kabul görür. Bu belgenin, doktorun mesleğini icra edecek kadar Türkçe dil hakimiyetine sahip olduğunu gösterir seviyede (Avrupa Dil Portfolyosuna göre en az B2) olması gerekir.
Ön İzin İçin Gerekli Belgeler ve Başvuru
Yabancı doktor, Türkiye’de çalışmak istediği özel sağlık kuruluşu ile anlaşma sağlamalıdır. Bir özel hastane veya tıp merkezi ile yapılmış hizmet sözleşmesi ya da iş teklifi, sürecin temelini oluşturur. Bu anlaşmayı takiben, çalışacağı kurumun mesul müdürü veya yetkilisi vasıtasıyla Sağlık Bakanlığı İl Sağlık Müdürlüğü’ne başvuru yapılır. Başvuruda yabancı doktorun hazırlaması gereken belgeler şunlardır: pasaportunun Türkçe tercümeli nüshası, ikamet kartı fotokopisi (Türkiye’de ise), diploma ve jüriden alınmış denklik belgesi, Türkçe dil sertifikası, mesleğini yapmaya engel olmadığına dair sağlık raporu veya belge (ülkesinin sağlık otoritesinden alınmış) ve hastane ile yaptığı iş sözleşmesi. Bu belgelerle yapılan başvuru sonucunda, İl Sağlık Müdürlüğü dosyayı Sağlık Bakanlığı’na iletir.
Sağlık Bakanlığı Ön Onayı
Sağlık Bakanlığı, başvuru dosyasını planlama kapsamında değerlendirir. Burada bakanlık özellikle yabancı doktorun çalışacağı ilin sağlık personeli ihtiyacı, hastanenin yabancı doktor istihdam kotası gibi hususlara bakabilir. Evraklar tam ise ve kriterler uygunsa, Bakanlık yabancı doktorun diplomasını tescil ederek Türkiye’de mesleğini icra etmesine onay verir ve bir ön izin belgesi düzenler. Bu ön izin belgesi, yabancı doktorun artık çalışma izni alabilecek yeterlilikte olduğunu gösterir resmi bir yazıdır.
Çalışma ve İkamet İzni Başvurusu
Sağlık Bakanlığı’ndan ön izin alındıktan sonra, yabancı doktorun veya onu istihdam edecek hastanenin, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na çalışma izni başvurusu yapması gerekir. Bu aşamada, diğer yabancı çalışanlarda olduğu gibi e-Devlet üzerinden online başvuru yapılır. Ön izin belgesi, diploma denklik belgesi, dil sertifikası gibi evraklar sisteme yüklenir. Çalışma izni başvurusu, tüm evraklar tam ise genellikle 30 gün içinde sonuçlandırılır. Bakanlık, Sağlık Bakanlığı’nın ön izin onayı olduğu için genelde ilave bir değerlendirme yapmaksızın izni onaylar. Çalışma izni onaylandığında, yabancı doktora veya hastaneye çalışma izni kartı (iznin kağıt örneği) verilir. Bu izin kartı aynı zamanda yabancı doktorun ikamet izni yerine de geçer, yani yabancı doktorun ayrıca bir ikamet tezkeresi almasına gerek kalmaz.
Çalışma Başlangıcı ve Kayıtlar
Yabancı doktor, çalışma izni kartını aldıktan sonra İl Sağlık Müdürlüğü’ne giderek personel çalışma belgesi düzenlenmesini talep eder. Bu belge, ilgili özel sağlık kuruluşunda yabancı doktorun çalışmaya başlayabileceğine dair onay niteliğindedir. İl Sağlık Müdürlüğü, çalışma izni ve Sağlık Bakanlığı onayı mevcut olan doktora personel çalışma belgesini verir. Yabancı doktor, işte bu belgenin onaylandığı tarihten itibaren hastanede göreve başlayabilir. Ayrıca doktor, Tabip Odası üyelik işlemlerini tamamlayarak varsa zorunlu mesleki sigorta poliçesini de yaptırmalıdır.
Bu süreç çok adımlı görünmekle birlikte, doğru planlandığında birkaç hafta ila birkaç ay içinde tamamlanabilir. Sürecin en çok zaman alan kısmı genellikle denklik ve Türkçe öğrenme aşamasıdır. Zira yabancı doktor, Türkiye’ye gelmeden önce diplomasının denkliği için başvuru yapmalı ve dil sertifikasını temin etmelidir. Bu hazırlıklar tamamlandıktan sonra, hastane ile anlaşma yapılıp resmi izin süreçlerine girilmesi daha hızlı ilerleyecektir.
Yabancı Doktor Çalışma İzninde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yabancı hekimlerin çalışma izni sürecinde bazı kritik noktalar bulunmaktadır:
Kontenjan ve Planlama
Sağlık Bakanlığı, her il ve hastane için yabancı doktor istihdamı konusunda planlama yapabilir. Genellikle hastanelerde çalışacak yabancı doktor sayısına bir sınırlama getirilmektedir. Yaygın bir uygulama olarak, her bir yabancı doktora karşılık hastanede en az 5 Türk doktorun çalışması şartı aranır. Örneğin bir özel hastanede 10 Türk hekim varsa, en fazla 2 yabancı hekim istihdam edilebilir. Bu oran, sağlık hizmetlerinde Türk hekimlerinin çoğunluğunu korumak amacıyla uygulanır. Dolayısıyla yabancı doktor, iş anlaşması yapacağı hastanede bu koşulun sağlanıp sağlanmadığını da göz önünde bulundurmalıdır.
Yabancı Doktor Çalışma İzni Uzmanlık Belgeleri
Eğer yabancı hekim bir uzman doktor olarak (örneğin genel cerrah, kardiyolog vb.) çalışacaksa, kendi ülkesinden aldığı uzmanlık belgesinin de denkliği şarttır. Bu noktada, uzmanlık eğitimi veren kurumun akredite olması çok önemlidir. Aksi halde, Türkiye’de sadece pratisyen hekim olarak kabul edilip uzmanlık unvanı tanınmayabilir. Sağlık Bakanlığı, yabancı uzmanların belgelerini incelerken bu hususa dikkat eder.
Yabancı Doktor Çalışma İzni Türkçe Seviyesi
Resmi olarak B2 düzeyinde dil belgesi yeterli görülse de, pratikte hastalarla etkin iletişim için yabancı doktorların Türkçelerini daha da geliştirmesi gerekebilir. Tıbbi terimlerin Türkçesi, hasta şikayetlerini anlayabilme, reçete yazabilme gibi konular deneyimle pekişecektir. Bu nedenle yabancı doktorların Türkiye’de çalışmaya başlamadan önce mümkünse tıbbi Türkçe terminolojiye de aşinalık kazanması önerilir.
Sosyal Güvence ve Sigorta
Yabancı doktorlar çalışmaya başladıklarında, işveren hastane tarafından SGK’ya bildirilmeli ve tüm çalışanlar gibi sosyal sigorta primleri ödenmelidir. Ayrıca 1219 sayılı Kanun gereği, mesleki mali sorumluluk sigortası (tıbbi malpraktis sigortası) yaptırmaları zorunludur. Hastane genellikle kendi doktorları için bu poliçeleri düzenler, yabancı doktorlar da bu kapsama dahil edilir.
Oturum İzni Durumu
Yabancı doktorun çalışma izni aynı zamanda ikamet izni yerine geçtiğinden, ayrıca ikamet izni almasına gerek yoktur. Ancak çalışma izni süresi dolduğunda, eğer uzatma yapılmayacaksa 10 gün içinde başka bir ikamet iznine (örneğin kısa dönem ikamet) geçiş yapması gerekir. Aksi halde vize/ikamet ihlali durumu oluşur.
Hastane Değişikliği
Bir yabancı doktor çalıştığı hastaneden ayrılıp başka bir özel hastanede çalışmak isterse, yeniden Sağlık Bakanlığı ön izni ve çalışma izni süreci gerekir. Çalışma izni transfer edilemez, yeni işyeri her seferinde Bakanlık onayı almak durumundadır. Bu geçiş sürecinde eski işten çıkış ve yeni işe başlama arasındaki izin işlemleri dikkatle planlanmalıdır (aşağıda “Çalışma İzni Transferi” bölümünde bu konu ayrıntılı ele alınmıştır).
Denetimler
Yabancı doktor çalıştıran sağlık kuruluşları, Sağlık Bakanlığı ve Çalışma Bakanlığı tarafından denetlenebilir. İlgili doktorun denklik belgesi, dil belgesi, izin belgeleri eksiksiz olmalıdır. Aykırı bir durum (örneğin dil belgesi olmadan doktor çalıştırılması) tespit edilirse hastaneye idari para cezası uygulanabilir, doktorun çalışma izni iptal edilebilir.
Yabancı Doktor Çalışma İzni Sonuç
Yabancı doktorların Türkiye’de çalışma izni alabilmesi, sağlık mevzuatında yapılan düzenlemeler sayesinde mümkün olmuş ve belirli bir prosedüre bağlanmıştır. Bu süreçte en kritik adımlar diploma denkliği ve Sağlık Bakanlığı’ndan alınacak ön izindir. Tüm koşulları sağlayan bir yabancı hekim, gerekli izinleri aldıktan sonra Türkiye’de özel bir sağlık kuruluşunda mesleğini icra edebilir ve bu sayede sağlık sektörüne katkıda bulunabilir. Ancak süreçte herhangi bir aksaklık yaşanmaması için mevzuata tam uyum gösterilmesi gerekir. Özellikle diploma denkliği ve dil yeterliliği konusunda eksik belgesi olanların izin alması mümkün değildir.
Yabancı doktor çalıştırmak isteyen hastaneler açısından da, kontenjan kısıtlarına uymak, ilgili Tabip Odasına başvuruları zamanında yapmak büyük önem arz eder. İstanbul yabancılar hukuku avukatı desteğiyle sürecin yürütülmesi, gerek bürokratik işlemlerin hızlandırılması gerek olası hukuki sorunların önüne geçilmesi bakımından yararlı olacaktır. Her ne kadar yabancı hekim istihdamı yasal hale gelmiş olsa da, uygulama yeni sayılabileceğinden, çıkan sorunlarda (örneğin denklik reddi, izin iptali gibi) idari ve yargısal mercilerde hak arama yolları mevcuttur. Bu noktada deneyimli bir İstanbul yabancılar hukuku avukatı ile hareket etmek, yabancı doktorların çalışma haklarının korunması için tavsiye edilir.
Sonuç olarak, yabancı doktorlar uygun şartları yerine getirdiklerinde Türk sağlık sektöründe görev alabilmektedir. Türkiye, özellikle uluslararası tecrübesi olan hekimlerin katkısıyla sağlık hizmetlerinde çeşitlilik ve uzmanlık düzeyini artırma yolundadır. Mevzuata tam uyum ve titiz bir hazırlık ile yabancı doktorlar için Türkiye’de kariyer yapmak mümkün ve cazip bir seçenek haline gelmiştir.
Yabancı Doktor Çalışma İzni Sık Sorulan Sorular
Yabancı bir doktor Türkiye’de devlet hastanesinde çalışabilir mi?
Hayır, mevcut mevzuata göre yabancı doktorlar yalnızca özel sağlık kuruluşlarında çalışabilirler. Devlet hastaneleri ve kamu sağlık kurumlarında hekimlik yapabilmek için Türk vatandaşı olma şartı devam etmektedir. Ancak vakıf üniversitesi hastaneleri veya özel üniversite hastaneleri de özel kuruluş sayıldığı için, yabancı doktorlar buralarda da görev alabilir.
Yabancı doktorun Türkiye’de tıp diploması almasına gerek var mı?
Hayır, yeniden diploma almasına gerek yoktur fakat yabancı doktorun kendi ülkesindeki diplomasının Türkiye’de tanınması şarttır. Bunun için YÖK’ten diploma denkliği belgesi alınmalıdır. Denkliği onaylanan yabancı doktor, Türk doktorlarla eşdeğer diploma seviyesinde kabul edilir. Uzman ise ayrıca uzmanlık belgesinin de tanınması gerekir.
Yabancı doktorlar için Türkçe bilme zorunluluğu var mıdır?
Evet. Yabancı doktorların belirli düzeyde Türkçe bilmeleri zorunludur. Resmi olarak en az B2 seviyesinde (orta-üst düzey) Türkçe yeterlilik belgesi sunmaları gerekir. Bu, hastalarla iletişim ve tıbbi kayıtlar için şarttır. Pratikte de yeterli Türkçe bilmeyen bir doktorun çalışması mümkün olmaz. Bu nedenle Türkiye’ye gelmeden önce dil sınavına girip sertifika almak önemlidir.
Diploma denkliği için ne kadar süre gerekiyor?
Diploma denkliği süresi, başvurunun yapıldığı döneme ve YÖK’ün iş yüküne bağlı olarak değişir. Genellikle 3-6 ay arasında sonuçlanabilir. Uzmanlık denkliği de benzer sürelerde veya biraz daha uzun sürede tamamlanabilir. Bu nedenle yabancı doktorların, Türkiye’de iş başvurusu yapmadan önce denklik işlemlerini başlatmaları ve mümkünse tamamlamaları tavsiye edilir.
Yabancı doktor çalışma izni kaç yıllık verilir ve uzatılabilir mi?
İlk çalışma izni genelde 1 yıl süreli verilir. Bu süre sonunda hastane ve doktor isterse uzatma başvurusu yapılabilir. Uzatma genelde 2 yıl, sonraki uzatma 3 yıl gibi kademeli verilir. Toplam 5 yılı dolduran doktorlar şartları sağladığında süresiz çalışma izni başvurusunda bulunabilirler. Ancak Sağlık Bakanlığı’nın ön izni de yenilendiği sürece uzatma mümkündür; bakanlık onayı geri çekilirse çalışma izni yenilenemez.
