Kısa dönem ikamet izni, Türkiye’de kısa süreli ama belirli bir amaçla bulunmak isteyen yabancılara verilen, sınırlı süreli oturma izni türüdür. Bu ikamet izni, adından da anlaşılacağı üzere uzun süreli kalışları değil, 1 ya da 2 yıla kadar geçici kalışları kapsar. Kısa dönem ikamet izni en geniş kapsamlı izin türüdür; turizmden taşınmaz mülk sahipliğine, ticari faaliyetten sağlık tedavisine kadar birçok değişik amaç bu kategoriye girer. Bu makalede kısa dönem ikamet izninin hangi amaçlarla verildiği, süreleri, şartları ve iptal/ret nedenleri hukuki çerçevede detaylı biçimde ele alınacaktır.
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 31. maddesi, kısa dönem ikamet izninin verilebileceği durumları tek tek sıralamıştır. Kimler kısa dönem ikamete başvurabilir? İşte kanunda sayılan başlıca kategoriler:
- Bilimsel araştırma yapacak yabancılar: Örneğin arkeolojik kazı veya akademik saha araştırması için gelenler. Bu kişilerin ilgili kurumlardan izin veya davet alması gerekebilir.
- Türkiye’de taşınmaz malı (evi) olan yabancılar: Konut sahibi yabancılar, konutlarında ikamet etmek üzere kısa dönem izin alabilirler. Evin konut olması ve aile üyelerinin de aynı evden yararlanabilmesi şartı vardır.
- Ticari bağlantı veya iş kurma amacıyla gelenler: Türkiye’de şirket kurmak, yatırım araştırması yapmak veya ticari görüşmeler için 3 aydan uzun süre kalacak yabancılar bu kapsamda değerlendirilebilir. 3 ayı aşan taleplerde davet mektubu gibi belgeler istenebilir.
- Mesleki eğitim, staj veya kurs programlarına katılacaklar: Kamu kurumlarının veya anlaşmaların parçası olarak gelen stajyerler, kursiyerler bu kapsamdadır. Örneğin Erasmus stajyeri veya TÖMER Türkçe kursu öğrencisi kısa dönem ikamet alabilir.
- Turizm amacıyla kalmak isteyenler: Tatil, gezi, ziyaret gibi amaçlarla 90 günden daha uzun süre Türkiye’de kalmak isteyen yabancılara verilir. Başvuruda seyahat planlarına dair bilgi istenir; gerekirse maddi durum veya konaklama belgeleri talep edilebilir.
- Tedavi görmek amacıyla gelenler: Herhangi bir kamu sağlığını tehdit etmeyen bir hastalığın tedavisi için gelen yabancılar, tedavi süresince ikamet izni alabilir. Hastane kabul belgeleri sunulmalı, tedavi masraflarının karşılanabildiği gösterilmelidir (sigorta veya ödeme belgesi). Bu konudaki ayrıntılar, “Tedavi Amaçlı İkamet İzni” başlıklı ayrı makalemizde ele alınmıştır.
- Adli veya idari mercilerin talebiyle Türkiye’de kalması gerekenler: Örneğin bir soruşturma veya dava sebebiyle mahkeme kararıyla ülkede kalması gereken yabancı tanıklar veya mağdurlar kısa dönem ikamet iznine başvurabilir. Bu durumda izin süresi, kararda belirtilen süreyle sınırlı tutulur.
- Aile ikametinden kısa döneme geçenler: Türk vatandaşı eşiyle evliliğini sonlandırıp kendi adına ikamete devam etmek isteyenler veya aile izninden çıkan 18 yaşını doldurmuş gençler kısa dönem ikamete geçerek kalabilirler.
- Türkçe dil kursuna katılacaklar: Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı onaylı Türkçe kurslarına kayıt olan yabancılar, en fazla iki kez (toplamda 2 yıl) kısa dönem ikamet alabilirler. Kurs süresi bir yıldan kısa ise ikamet izni de kurs süresi kadardır.
- Türkiye’de kamu kurumlarında eğitim/araştırma yapacaklar: Kamu kurumları vasıtasıyla gelen ve bir proje, staj veya eğitim programına katılan yabancılar, en fazla 1 yıl süreyle kısa dönem ikamet alabilirler. Masrafları kamu tarafından karşılanıyorsa finansal yeterlilik şartı aranmayabilir.
- Mezuniyet sonrası kalmak isteyenler: Türkiye’de üniversite mezunu yabancılar, mezuniyetten sonraki 6 ay içinde başvurmak kaydıyla bir defaya mahsus 1 yıllık kısa dönem ikamet alabilirler. Bu hüküm, nitelikli mezunların ülkede kalıp iş aramasına imkan tanımak için getirilmiştir.
- Belirli yatırım yapacak yabancılar ve aileleri: Bakanlar Kurulu (yeni sistemde Cumhurbaşkanı) tarafından belirlenen kapsam ve tutarda yatırım yapacak yabancılar ile eş ve çocuklarına, doğrudan 5 yıla kadar kısa dönem ikamet verilebilir. Bu, büyük yatırımcıları teşvik amaçlı bir istisnadır.
- KKTC vatandaşları: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşlarına da kısa dönem ikamet izni özel statüyle ve 5 yıla kadar verilebilir.
Yukarıda özetlenen 14 madde, kanunun izin verdiği kısa dönem ikamet amaçlarını gösterir. Görüldüğü gibi oldukça geniş bir yelpaze mevcut. Bu nedenle kısa dönem ikamet izni, pratikte en çok başvuru alan ikamet türüdür.
Süre ve Uzatma
Kısa dönem ikamet izni, kural olarak her seferinde en fazla 2 yıllık verilebilir. Kanunda özel olarak 5 yıla kadar izin verilebilecek haller (yatırımcılar, KKTC vatandaşları) belirtilmiştir. Onun dışındaki genel başvuru sahiplerine 1 veya 2 yıl verilir. Süre sonunda uzatma başvurusu yapılarak yeniden 2 yıla kadar uzatılabilir. Ancak bazı amaçlar için toplam kalış süresine sınırlama getirilmiştir: Dil kursu için en fazla 2 defa (2 yıl) izin alınabilir; mezuniyet sonrası izin sadece bir kez 1 yıllığına verilir. Turizm amaçlı kısa dönem izinlerde teorik olarak ardışık uzatma imkanı olsa da, Göç İdaresi son yıllarda bazı uyruk gruplarına arka arkaya turizm ikameti vermeme yönünde idari tedbirler uygulamıştır. Bu tip politikalara karşı yabancıların gerektiğinde farklı bir amaca geçiş yapmaları (örneğin Türkçe öğrenim, iş arama vb.) veya ülkeye giriş çıkış yaparak vize sürelerini kullanmaları gerekebilmektedir.
Kısa Dönem İkamet İzni İçin Genel Şartlar
Başvuran yabancı, Kanun’un 32. maddesindeki şartları taşımalıdır. Bunlar:
- Kalış amacını destekleyen bilgi ve belgeleri sunmak (örneğin turizm için plan/program, sağlık için hastane belgesi, ticari için davet mektubu vb.).
- Kanun’un 7. maddesine girmemek (yani giriş yasağı veya deport kararı olmamak, kamu güvenliği tehdidi oluşturmamak).
- Genel sağlık ve güvenlik standartlarına uygun barınma koşullarına sahip olmak (kalacağı yerin adres kaydı ve uygunluğu önemli).
- Gerekirse adli sicil kaydı ibraz etmek (bazı başvurularda istenebilir).
- Türkiye’de kalacağı adres bilgisini beyan etmek (adres kayıt sistemine kayıt yaptırmak).
Bu şartları karşılayanlar, istenen belgeleri ve geçerli bir sağlık sigortası poliçesini de sunarak başvurularını yaparlar. Finansal yeterlilik belgesi (banka hesabında yeterli bakiye veya düzenli gelir) de genellikle talep edilir; yabancının Türkiye’de kalacağı süre zarfında kendini geçindirebileceğini göstermesi beklenir.
Ret, İptal ve Yenilememe Halleri
Kanun, hangi durumlarda kısa dönem ikamet izni verilmeyeceğini veya verildiyse iptal edileceğini açıkça düzenler. Bunlar:
- Şartların kaybedilmesi veya hiç mevcut olmaması: Eğer yabancı, yukarıda sayılan şartlardan birini başta karşılamıyorsa izin verilmez; sonradan yitirirse izin iptal edilir. Örneğin maddi yeterliliği yoktuysa ya da adres kaydı yalan çıktıysa ret gelir.
- İznin amaç dışında kullanılması: Yabancı, ikameti başka bir amaçla kötüye kullanırsa iptal sebebidir. Örneğin turizm ikameti alıp izinsiz çalışmak, öğrenci ikameti alıp fiilen okumamak vb. durumlar tespit edilirse izin iptal edilir.
- Deport (sınır dışı) kararı veya giriş yasağı: Kişi hakkında deport veya giriş yasağı kararı varsa zaten ikamet başvurusu kabul edilmez; sonradan bu kararlar alınırsa mevcut ikamet iptal edilir.
- Yurt dışında fazla kalma ihlali: Kanuna göre, kısa dönem ikamet izniyle kalan yabancıların, izin süresi içinde toplam 120 günden fazla Türkiye dışında bulunmaları halinde izinleri iptal edilebilir. Bu kural, yabancının aldığı izni gerçekten Türkiye’de yaşama amacıyla kullanmasını sağlamak içindir. Örneğin 1 yıllık kısa dönem ikamet sahibi biri, bu yıl içinde 4 aydan fazla ülke dışında kalırsa, dönüşünde ikamet izninin iptal edildiğini öğrenebilir. Bu nedenle uzun süreli yurtdışı seyahat planlayanların durumlarını Göç İdaresi’ne bildirmeleri veya farklı çözümler üretmeleri gerekir.
Son dönemde, ikamet izni uzatma taleplerinin reddi konusunda da uygulamada artış gözlenmektedir. Özellikle ardışık turistik ikamet uzatmalarında ret kararları verilmiştir. Bu durumda yabancılar, ret kararının tebliğinden itibaren 10 gün içinde Türkiye’den çıkış yapmazlarsa kaçak duruma düşebilirler. Ret kararlarına karşı 60 gün içinde dava açılabilir ancak bu süre içinde kalışlarına izin verilmeyebilir (yürütmenin durdurulması kararı almadıkça). Bu nedenle ikamet izni reddedilen yabancıların derhal hukuki danışmanlık alması ve gerekirse çıkış yapıp başka yoldan (örneğin vize ile) tekrar gelerek yeni başvuru yapması gibi stratejileri değerlendirmesi önemlidir.
Kısa Dönem İkamet İzni Sonuç
Kısa dönem ikamet izni, Türkiye’de belirli süreyle ve belirli bir amaçla kalmak isteyen yabancılar için esnek ve yaygın bir oturma izni türüdür. Turistten emlak yatırımcısına, öğrenciden iş insanına kadar çok geniş bir yabancı kitlesi bu izne başvurabilmektedir. Kanun, kısa dönem ikameti maksimum 2 yıl süreyle sınırlandırarak, uzun vadeli kalışlar için yabancıları ya ikamet uzatmasına ya da uzun dönem iznine yönlendirmektedir. İstanbul Yabancılar Hukuku Avukatı, kısa dönem ikamet izni başvurularında gereken belgelerin hazırlanması, geçerli bir başvuru stratejisi oluşturulması ve ret/iptal risklerinin en aza indirilmesi konularında profesyonel destek sunar. Düzenli ve yasal bir ikamet statüsü, yabancının Türkiye’de huzurla yaşaması ve haklarını kullanması için temel gerekliliktir. Bu bakımdan, kısa dönem ikamet izni prosedürüne hakim olmak ve yükümlülüklere uymak her yabancı için çok önemlidir. Sonuç olarak, amacı net, belgeleri tam ve koşulları uygun bir başvuru ile kısa dönem ikamet izni almak genellikle mümkün olup yabancılara Türkiye’de yasal olarak kalma olanağı sağlamaktadır.
Kısa Dönem İkamet İzni Sık Sorulan Sorular
Kısa dönem ikamet izni en fazla kaç yıllığına verilir?
Genellikle en fazla 2 yıl süreyle verilir. Her uzatmada da yine 2 yıla kadar verilebilir. Ancak belirli durumlarda (büyük yatırımcılar ve KKTC vatandaşları gibi) 5 yıla kadar verilebildiği özel düzenlemeler vardır.
Turizm amaçlı kısa dönem ikamet izni alabilir miyim ve kaç defa uzatabilirim?
Evet, turistik amaçla 1 veya 2 yıllık ikamet izni alınabilir. Kanunen uzatma sayısına bir sınırlama yok, şartlar mevcutsa uzatılabilir. Ancak Göç İdaresi son dönemde bazı uyruklar için ardışık uzatmalarda kısıtlamaya gitmiştir. Yani peş peşe çok sayıda turizm izni almak pratikte zorlaşmıştır; ret ihtimali bulunmaktadır. Böyle bir durumda farklı bir amaç beyan ederek (örneğin öğrenim, iş arama gibi) yeniden başvurmak daha sağlıklı olabilir.
Kısa dönem ikamet iznim varken uzun süre yurtdışına çıkarsam iznim iptal olur mu?
Evet, kanuna göre kısa dönem ikamet sahipleri izin süresi içinde toplam 120 günden fazla Türkiye dışında kalırlarsa ikamet izinleri iptal edilebilir. Özellikle 4 aydan fazla yurtdışında kalmayı planlayanların bu riski göz önüne alması gerekir. Bazı durumlarda Göç İdaresi tolerans gösterebilse de, kural böyledir.
Ev satın alan yabancıya kısa dönem ikamet izni veriliyor mu?
Evet. Türkiye’de konut nitelikli taşınmazı olan yabancılar, konutta ikamet etmek üzere kısa dönem ikamet izni alabilirler. Bu izin genelde 1 yıl verilir ve tapu sahibi oldukça uzatma da alabilir. Ancak son yıllarda ek bir parasal değer şartı gündeme gelmiştir; Göç İdaresi gayrimenkul değeri çok düşükse ikamet izni başvurusunu reddedebilmektedir (örn. 50.000 USD altı değerde taşınmazlarda bazı illerde ret kararları görülmüştür). Resmi mevzuatta açık bir bedel şartı olmamakla birlikte uygulamada bu tip kriterler çıkabilmektedir.
Kısa dönem ikamet izni başvurum reddedildi, ne yapmalıyım?
Ret kararının tebliğinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açabilirsiniz. Ancak dava süreci uzun sürebileceğinden, pratik çözüm için ret sonrası 10 gün içinde Türkiye’den çıkış yapıp vize ile tekrar girmeyi ve yeni bir ikamet başvurusu yapmayı deneyebilirsiniz. Dava kazanılırsa yeniden başvurma hakkı da elde edebilirsiniz. En doğrusu, bir uzman avukatla görüşerek ret sebebine göre hareket etmektir; zira bazen eksik belge veya yanlış beyandan kaynaklı retler düzeltilebilir, bazen de genel politik gerekçelerle ret vardır, bu durumda dava tek çare olabilir.
