Aile İkamet İzni

Aile İkamet İzninin Kapsamı ve Koşulları

Aile ikamet izni, Türkiye’de aile birliğinin korunması amacıyla düzenlenmiş bir oturma izni türüdür. Bu izin, destekleyici (yani aile reisi konumundaki kişi) üzerinden verilir ve destekleyicinin aile üyelerine Türkiye’de ikamet hakkı tanır. Destekleyici olarak kabul edilen kişiler şunlardır: Türk vatandaşları, mavi kartlılar (5901 sayılı Kanun 28. madde kapsamındakiler) veya ikamet izinlerinden birine sahip yabancılar ile mülteciler/ikincil koruma statüsü sahipler​. Bu kişilerin; yabancı eşleri, kendi veya eşlerinin ergin olmayan yabancı çocukları ile kendi veya eşlerinin bakmakla yükümlü olduğu yabancı çocukları aile ikamet iznine başvurabili​r. Yani aile ikameti, esasen eş ve çocuklar için söz konusudur. Türk vatandaşlarının anne-babası, yetişkin çocukları gibi geniş aile üyeleri bu kapsama girmez.

Aile ikamet izni her seferinde en fazla 3 yıl süreyle verilebili​r. Ancak destekleyici yabancı ise (Türk vatandaşı değilse), aile izninin süresi hiçbir zaman destekleyicinin kendi ikamet izninin süresini aşama​z. Örneğin, Türkiye’de çalışma izniyle ikamet eden bir yabancının (destekleyici) ikamet izni kartı 2 yıllık ise, eşine verilecek aile ikameti de en fazla 2 yıllık olabilir. Türk vatandaşı destekleyici söz konusuysa, 3 yıl sınırı geçerli olmakla birlikte, uzatma yaparak devam edilebilir.

Aile İkamet İzni Şartları

Aile ikameti alabilmek için hem destekleyici hem de aile ferdi yabancı açısından bazı şartlar öngörülmüştür:

Destekleyici (Sponsor) İçin Aranan Şartlar: Destekleyicinin aşağıdaki koşulları taşıması gerekmektedir:

• Ailedeki her bir birey için asgari ücretin en az 1/3’ü kadar düzenli gelire sahip olması,
• Tüm aile bireylerini kapsayan genel sağlık sigortasının bulunması,
• Türkiye’de en az 1 yıl süreyle ikamet ediyor olması (Türk vatandaşı ise sürekli ikamet hakkına sahip olduğu kabul edilir),
• Son 5 yıl içerisinde aile düzenine karşı işlenmiş bir suçtan (örneğin aile içi şiddet) hüküm giymemiş olması,
• Adres Kayıt Sistemi’ne (AKS) kayıtlı bir adresinin bulunması.
• Not: Destekleyici Türk vatandaşıysa genellikle yalnızca gelir durumu ve adli sicil kaydı kontrol edilir. Destekleyici yabancı uyrukluysa, en az bir yıllık yasal ikamet süresini tamamlamış olması şarttır.

Aile Fertleri (Başvuru Sahibi Yabancı) İçin Aranan Şartlar: Aile ikamet izni başvurusu yapacak olan yabancı uyruklu eş ve çocuklar için aşağıdaki koşulların sağlanması gerekmektedir:

• Yabancı eşin aile ikameti izni alabilmesi için, her iki eşin de 18 yaşını doldurmuş olması zorunludur.
• Çok eşli evliliklerin Türk Medeni Kanunu’na aykırı olması sebebiyle, destekleyici yabancı sadece bir eşi için aile ikameti başvurusunda bulunabilir.
• Çocuklar için yapılan aile ikameti başvurularında, eğer çocuk yurt dışında kalan diğer ebeveynin velayeti altındaysa, muvafakat belgesi (yazılı izin) sunulmalıdır.
• Başvuru yapan yabancı, kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmamalı, ayrıca bulaşıcı ve ağır hastalık taşımamalıdır. Bu şart, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 7. maddesi kapsamında değerlendirilir.
• En kritik şartlardan biri, yapılan evliliğin gerçek bir evlilik olmasıdır. Yani yalnızca oturma izni elde etmek amacıyla yapılmış formalite evlilikler kabul edilmez.

Göç İdaresi, evliliğin gerçekliğinden şüphe duyulması halinde eşlerin birlikte yaşama niyetlerini, sosyal ve ailevi ilişkilerini araştırma yetkisine sahiptir. Bu nedenle eşlerin birlikte yaşadıklarını ortaya koyan belge ve bilgilerle başvuru sürecini desteklemeleri önem arz etmektedir.

Bu şartlar topluca değerlendirildiğinde, aile ikamet izni aslında hem maddi hem manevi bakımdan ailenin Türkiye’de geçinebileceği ve gerçekten bir aile yaşamı sürdüreceği durumlarda verilmektedir. Örneğin, Türk vatandaşı biri asgari ücretle çalışıyorsa eşi ve iki çocuğu için de başvurduğunda, aylık geliri (asgari ücret) üçe bölündüğünde kişi başı asgari ücretin 1/3’ünden biraz fazla olduğu için genelde kabul görür. Fakat geliri hiç olmayan bir Türk vatandaşı, yabancı eşine sponsor olmakta zorlanabilir; bu durumda ailenin başka destek kaynaklarını (birikim, aileden yardım vs.) belgelemek gerekebilir.

Başvuru ve Değerlendirme Süreci

Aile ikamet izni başvurusu da e-İkamet sistemi üzerinden online yapılır. Destekleyici veya başvuru sahibi yabancı, sistemde aile ikameti seçeneğini işaretleyerek istenen bilgileri doldurur. Randevu gününde destekleyici ve yabancı aile fertleri birlikte Göç İdaresi’ne giderek gerekli belgeleri sunarlar. Sunulan belgeler arasında: Destekleyicinin gelir belgeleri (maaş bordrosu, banka hesap dökümü vs.), adli sicil kaydı, ikametgah belgesi; başvuran yabancı eş ve çocukların pasaportları, evlilik belgesi (uluslararası evlenme kayıt örneği veya yabancı belgelerin noter tasdikli tercümesi), çocuklar için doğum belgesi ve muvafakatname (gerekiyorsa) gibi evraklar sayılabilir. Ayrıca herkes için sağlık sigortası poliçesi aranır.

Başvuru sonrasında Göç İdaresi il müdürlüğü, özellikle destekleyici şartlarını inceler. Gelir durumunun yeterli olup olmadığı, sunulan belgelerin doğruluğu, evliliğin gerçekliği konularında şüphe yoksa başvuru genellikle olumlu sonuçlanır. Gerek duyulursa memurlar ek belge talep edebilir veya aileyi evinde ziyaret edebilir. Ancak bu, evlilik şüphesinde yapılan bir uygulamadır ve her başvuru için rutin değildir.

Aile ikamet izni onaylandığında yabancı eş ve çocuklara ikamet izni kartları düzenlenir. Bu kartlarla Türkiye’de yasal oturma hakkına sahip olurlar. Aile ikamet izni sahibi eş, Türkiye’de isterse çalışmak için ayrıca çalışma iznine başvurabilir; veya vatandaşlık için gerekli süre dolduğunda (3 yıl evlilik şartı ile) vatandaşlık müracaatı yapabilir – bunlar ayrı süreçler olmakla birlikte, aile ikameti bu imkanları elde etmeye bir basamaktır.

Aile İkamet İzninin Sona Ermesi ve Diğer Hususlar

Aile ikamet izni belirli durumlarda sona erer veya iptal edilir:

Evliliğin Boşanma ile Sona Ermesi

Türk vatandaşıyla evli yabancı eş, aile ikametiyle en az 3 yıl Türkiye’de kalmışsa, boşanma durumunda kısa dönem ikamet iznine geçme hakkına sahipti​r. Yani 3 yılı dolduran eş, boşandıktan sonra da Türkiye’de kalmaya devam edebilir (ona 3 yıllık emeğinin karşılığı olarak bağımsız oturma hakkı tanınır). Eğer evlilik 3 yıl dolmadan biterse, yabancı eşe genellikle ikamet izni uzatması verilmez; ancak istisna olarak aile içi şiddet mağduru olduğu mahkeme kararıyla belgelenirse 3 yıl şartı aranmaz ve yine kısa dönem ikamet hakkı tanını​r. Bu önemli bir korumadır; böylece şiddet mağduru yabancı eş, evlilik süresi kısa da olsa mağduriyetten ötürü sınır dışı edilmez.

Destekleyicinin Ölümü

Destekleyici Türk vatandaşı veya ikamet izni sahibi vefat ederse, aile fertlerinin ikamet izni kalan süresi boyunca geçerliliğini korur. Süre bitiminde, eğer başka bir destekleyici (örneğin çocuklar için yeni bir Türk vasi vs.) yoksa, yabancı eş kendi adına kısa dönem ikamete başvurabilir (boşanma gibi değerlendirilir). Kanun, destekleyicinin ölümü halinde aile ikamet iznini kesen bir düzenleme yapmamıştır; insancıl gerekçelerle süre sonuna kadar kalmalarına izin verilir ve sonra durumlarına bakılır.

Şartların Kaybedilmesi veya İhlali

Aile ikamet izni verildikten sonra eğer şartlardan biri ortadan kalkarsa veya iznin amacı dışında kullanım tespit edilirse izin iptal edili​r. Örneğin, destekleyici boşanma nedeniyle statüsünü kaybetmişse (yabancı eş ise) ya da adli sicilinde sonradan aile düzenine karşı suç işlediği ortaya çıkarsa iptal gündeme gelebilir. Yine, aile izniyle Türkiye’de bulunan kişi kanuna aykırı faaliyetlerde bulunursa (kamu düzenini bozucu eylemler gibi) izin uzatılmayabilir.

Çocukların Durumu

Aile ikamet izniyle kalan çocuklar 18 yaşını doldurana kadar bu izni kullanabilir. 18 yaşını doldurduklarında eğer Türkiye’de kalmaya devam edeceklerse, kendilerine uygun başka bir ikamet iznine (örneğin öğrenci ise öğrenci ikametine, değilse kısa döneme) geçmeleri gereki​r. Aile izni, reşit olmayan çocuklara mahsus bir haktır; reşit olunca sona erer. Aile ikamet izni sahipleri, öğrenci ikameti almaksızın ilköğretim ve ortaöğretimde okuyabilirler. Bu, aile izninin ek bir avantajıdır; çocuklar ayrıca bir izin almadan okula devam edebilir.

Örnek Yargı Kararları

Uygulamada bazen aile ikamet izni başvuruları veya iptalleri konusunda anlaşmazlıklar yargıya taşınmıştır. Örneğin, bir Türk vatandaşıyla evli Kırgızistan uyruklu bir kadının aile ikamet izni başvurusu, adresinde bulunamadığı gerekçesiyle reddedilmişti. Ancak daha sonra kadının aslında farklı bir adreste yaşadığı ancak bunu bildirmediği anlaşıldı ve ortada kamu düzenine aykırı bir durum olmadığı için idare mahkemesi ret kararını iptal etti. Danıştay 10. Dairesi de bu kararı onayladı ve yabancının ikamet etmesine engel somut bir hali bulunmadığı sürece aile izni talebinin reddinin hukuka aykırı olacağını vurgulamaktadır. Bu karar, idarenin keyfi uygulamalarına karşı aile birliğinin korunmasını amaçlayan önemli bir içtihattır.

Başka bir olayda, destekleyici Türk vatandaşının gelir yetersizliği nedeniyle yabancı eşinin başvurusu reddedilmiş, ancak mahkeme, yabancı eşin kendi birikimleriyle geçinebileceğini gösteren kanıtları sunması üzerine ret kararını hukuka aykırı bulmuştur. Bu gibi durumlar, her vakanın kendi koşulları içinde değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koyar. Danıştay da aile ikamet izni başvurularında idarenin geniş takdir yetkisi olsa da, somut bir gerekçe olmaksızın verilen ret kararlarının iptal edilebileceğine işaret etmektedi​r.

Aile İkamet İzni Sonuç

Aile ikamet izni, bir ailenin bir arada Türkiye’de yaşamasını mümkün kılan ve aile hayatını koruyan önemli bir ikamet hakkıdır. Türk vatandaşı veya Türkiye’de yasal ikamet sahibi bireylerin eş ve çocuklarını kapsayarak, aile bütünlüğünün bozulmamasını amaçlar. Kanun koyucu, bu izni verirken hem aile birliğinin gerçekten var olmasını hem de ailenin maddi açıdan ülkeye yük olmamasını şart koşmuştur. Bu dengeyi sağlamak için gelir, sigorta, sabıka kaydı gibi kriterler getirilmiştir. Uygulamada, şartları taşıyan ailelerin ikamet izinleri sorunsuz onaylanmakta; eksik veya sorunlu durumlar varsa red veya iptaller görülebilmektedir.

Aile ikamet izni sayesinde yabancı eşler, Türk vatandaşı eşlerinin yanında yasal olarak yaşayabilir, çocuklar anne-babalarıyla birlikte eğitimlerine devam edebilir. Evlilik birliğinin sona ermesi durumunda dahi, belirli şartlarla (örneğin 3 yıl kuralı veya şiddet istisnası) yabancı eşe kendi başına ikamet hakkı tanınması Türkiye’nin aile bütünlüğüne verdiği değerin bir yansımasıdı​r. Bu sayede, boşanma halinde dahi yıllarını Türkiye’de geçirmiş olan yabancı eş mağdur edilmemekte, belli koşullarla burada kalmaya devam edebilmektedir.

Elbette aile ikamet izni, kötü niyetli kullanıma karşı da korunmaktadır. Sahte evliliklerle bu izni almaya çalışanlar tespit edildiğinde gerekli yaptırımlar uygulanır; izinleri iptal edilir ve haklarında gerekirse adli işlem yapılır. Bu nedenle, gerçek bir evlilik veya aile bağı olmadan aile ikametine başvurmak hem sonuç vermez hem de yasa dışıdır.

Aile ikamet izni başvurularında veya uzatma/iptal süreçlerinde takılan aileler, hukuki yollara başvurma hakkına sahiptir. Bir İstanbul yabancılar hukuku avukatı, hem başvuru dosyasının eksiksiz hazırlanmasında, hem de olası ret/iptal kararlarına itiraz ve dava aşamalarında ailelere yardımcı olacaktır. Özellikle evlilik yoluyla ikamet izni alan yabancıların daha sonra vatandaşlık, çalışma izni gibi haklara geçişinde de avukatlar yol gösterir. Sonuç olarak, aile ikamet izni, Türkiye’de bir arada yaşamak isteyen ailelere tanınmış bir imkandır ve doğru kullanıldığında aile hayatının huzur içinde sürdürülmesine olanak sağlar. Yabancı eşler ve çocuklar, bu izin sayesinde Türkiye’yi ikinci vatanları olarak benimseyebilmekte, toplumla bütünleşebilmektedir. Kanunlar da aile bütünlüğünü koruyacak şekilde esneklikler sunarak, insan odaklı bir yaklaşım sergilemektedir.

Sık Sorulan Sorular

Türk vatandaşı ile evliyim, aile ikameti yerine kısa dönem ikamet izni alabilir miyim?

Evet, tercih sizin. Ancak aile ikamet izni, size daha uzun vadeli (3 yıla kadar) ikamet imkânı sunar ve 3 yıl sonunda boşanma olsa bile haklar sağlar. Kısa dönem ikamet izni genelde 1 yıllık verilir ve uzatmalarda zorluk çıkabilir. Bu nedenle Türk eşi olan yabancılara aile ikamet izni tavsiye edilir.

Aile ikamet izni ile çalışabilir miyim?

Aile ikamet izni size sadece oturma hakkı verir, çalışma hakkı vermez. Çalışmak isterseniz, aile izni sahibi olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na ayrı bir çalışma izni başvurusu yapmalısınız. Türk vatandaşı eşiniz olduğu için çalışma izni başvurunuz bazı kriterlerden muaf tutularak daha kolay değerlendirilecektir, ancak izinsiz çalışmanız yine de yasaktır.

Türk vatandaşı üvey babam/annem bana aile ikameti alabilir mi?

Evet, destekleyici sayılan kişinin eşinin ergin olmayan yabancı çocuğu da aile ikameti alabili​r. Yani üvey anne ya da babanız Türk vatandaşı ise ve siz 18 yaşından küçükseniz, aile ikameti alabilirsiniz. Ancak 18 yaşını doldurduktan sonra bu izniniz biter, kendi adınıza ikamet izni almanız gerekir.

Aile ikamet izni ile vatandaşlık alabilir miyim?

Aile ikamet izni, tek başına vatandaşlık hakkı vermez ama vatandaşlık başvurusu için gereken ikamet süresini doldurmanıza yardımcı olur. Örneğin, bir Türk vatandaşıyla evli yabancı eş iseniz, 3 yıl evlilikten sonra vatandaşlığa başvurabilirsiniz (aile ikametiyle geçen süre de sayılır). Diğer durumlarda, uzun dönem ikamet veya 5 yıl ikamet şartı gibi genel vatandaşlık kriterlerini aile ikameti sürenizle biriktirebilirsiniz.

Boşanınca aile ikamet iznim hemen iptal olur mu?

Boşanma durumunda, evlilik 3 yılı doldurmuşsa siz aile ikametinden kısa dönem ikamete geçiş yapabilirsiniz; yani hemen ülkeden çıkmanız istenmez. 3 yıl şartı dolmadıysa, normalde aile izni uzatılmaz. Fakat boşanma sebebi şiddet ise ve bu mahkeme kararıyla belirlenmişse, 3 yıl aranmaksızın yine ikametinize izin verili​r. Bu konuma girenler, durumlarını belgeleyerek Göç İdaresi’nden kendi adlarına ikamet talep edebilirler.