İstanbul yabancılar hukuku avukatı olarak sıkça karşılaşılan konulardan biri, bir Türk vatandaşı ile yabancı uyruklu kişinin evlilik prosedürleridir. Uluslararası unsurlu bu evlilikler, hem Türk hukukuna hem de yabancının kendi ülkesinin hukukuna göre belirli şartlara tabidir. Bu makalede, yabancı ile evlilik işlemlerinin yasal koşullarını, gerekli belgeleri ve dikkat edilmesi gereken hususları detaylı şekilde ele alacağız. Ayrıca göç hukuku danışmanı perspektifiyle, evlilik sonrası haklar ve vatandaşlık imkanları üzerinde duracağız.
Yabancılarla Evlenme Şartları ve Yasal Dayanak
Türkiye’de bir yabancı ile evlenmek isteyenlerin uyması gereken yasal şartlar, Türk Medeni Kanunu ve ilgili mevzuatta düzenlenmiştir. Temel olarak evlilik için gereken genel koşullar Türk vatandaşı ve yabancı için benzerdir.
Tek Eşlilik (Monogami) Şartı
Taraflardan hiçbiri evlilik esnasında başka biriyle evli olmamalıdır. Türk Medeni Kanunu m.145/1’e göre “Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması” evliliğin mutlak butlan (geçersizlik) sebebidir. Yargıtay da yakın tarihli bir kararında, Suriye uyruklu ve sonradan Türk vatandaşı olan bir kişinin ikinci evliliğinin bu nedenle iptaline hükmedilen mahkeme kararını onamıştır. Örneğin, Suriye hukukunda çok eşlilik mümkün olsa bile Türk hukukunda tek evlilik ilkesi katıdır. Bu durum, yabancı eş sonradan Türk vatandaşlığı kazandığında dahi uygulanır ve önceki evlilik bitmeden yapılan ikinci evlilik hükümsüz kılınır.
Evlenme Ehliyeti ve Yaş Şartı
Taraflar kendi milli hukuklarına göre evlenme ehliyetine sahip olmalıdır. Türk hukukuna göre 18 yaşını dolduranlar (istisnai durumlarda 17 veya hâkim izniyle 16) evlenebilir. Yabancı, kendi ülkesinin hukukundaki yaş ve diğer evlenme ehliyeti koşullarını da sağlamalıdır. Örneğin, bazı ülkelerde reşit olma yaşı 21 olabilir; bu durumda o ülke vatandaşı 21 yaşından önce evlenemez. Ayrıca, akıl sağlığı yerinde olmalı ve evlenmeye engel kısıtlılığı bulunmamalıdır.
Yakın Akrabalık Yasağı
Taraflar arasında Türk Medeni Kanunu’nda belirtilen derecelerde kan veya evlatlık bağından kaynaklanan yakın akrabalık bulunmamalıdır. Bu kural Türk vatandaşı ve yabancı ayrımı olmaksızın uygulanır.
Bekleme Süresi (Kadın için İddet Süresi)
Eğer yabancı kadın daha önce evli olup boşanmış veya dul kalmışsa, önceki evliliğinin sona ermesinden itibaren 300 günlük bekleme süresini doldurmuş olmalıdır (bu süre mahkeme kararıyla kaldırılmadıysa). Bu kural, Türk Medeni Kanunu m.132’de öngörülen genel bir kuraldır ve yabancı kadınlar için de geçerlidir.
Yukarıdaki şartlar, evlilik başvurusunun belediye evlendirme memurluğu tarafından kabulü için temel koşullardır. Eşlerden birinin yabancı olması halinde, nikâh işlemini yapmaya belediye evlendirme memurlukları ile ilçe nüfus müdürleri yetkilidir; köy muhtarları yabancılarla evlilik akdini gerçekleştiremez.
Evlilik İçin Gerekli Belgeler
Yabancı uyruklu kişiyle evlilik başvurusu yapılırken, tarafların evlenme ehliyetini ve gerekli koşulları taşıdıklarını kanıtlayan belgeler sunulmalıdır. Vatandaşlık avukatı desteğiyle hazırlanması önerilen başlıca belgeler şunlardır:
Pasaport ve Kimlik Belgesi
Yabancı için geçerli pasaport ve fotokopisi (Türkçe tercümesiyle birlikte noter onaylı) ibraz edilmelidir. Pasaportun vizesi süresi nikah tarihini kapsayacak şekilde geçerli olmalıdır. Eğer yabancı kişinin vizesi veya ikamet izni süresi dolmuşsa, yenilenmesi veya geçerli bir ikamet izni alınması gerekir; aksi halde evlilik başvurusu kabul edilmeyebilir. Bu kural, yabancının Türkiye’de yasal statüde bulunmasını temin etmek içindir.
Evlenme Ehliyet Belgesi (Bekârlık Belgesi)
Yabancı ülke yetkili makamlarından alınan, kişinin adını, doğum bilgilerini ve halen bekâr (veya boşanmış/dul) olduğunu gösteren belgedir. Bu belge, yabancının evlenmesine mani bir durum olmadığını kanıtlar. Belgede anne-baba adı gibi bilgiler yoksa ek olarak doğum belgesi de istenebilir. Evlenme ehliyet belgesi yabancının ülkesindeki nüfus makamlarından veya ülkesinin Türkiye’deki konsolosluğundan temin edilebilir. Konsolosluktan alınırsa, ilgili Türk makamlarına (kaymakamlık veya Dışişleri Bakanlığı) onaylatılması ve noter tasdikli Türkçe çevirisi yaptırılması gerekir. Bu belge genellikle altı ay süreyle geçerlidir.
Nüfus Kayıt Örneği veya Türk Taraf İçin Evlenme Ehliyet Belgesi
Türk vatandaşı taraf için nüfus müdürlüğünden alınan nüfus kayıt örneği evlenme ehliyeti yerine geçer. Zaten Türk tarafın medeni durumu ve evlenme engeli bulunmadığı bu kayıtla tespit edilir.
Sağlık Raporu
Evlenmek isteyen her iki tarafın da evlenmeye engel bulaşıcı hastalığı olmadığına dair sağlık raporu sunması zorunludur. Aile hekiminden veya sağlık ocaklarından alınan raporda özellikle bulaşıcı hastalık taraması (HIV, Hepatit gibi) ve kalıtsal kan hastalığı testi sonuçları bulunmalıdır. Fotoğraflı ve mühürlü raporlar gereklidir.
Fotoğraf
Son 6 ay içinde çekilmiş vesikalık fotoğraflar (genelde 4 adet) teslim edilmelidir. Fotoğrafların biyometrik olmasına gerek yoktur ancak yüz açık şekilde net görünmelidir.
Evlenme Beyannamesi
Evlendirme dairesinden temin edilen, çiftin evlilik iradesini beyan eden formdur. Yabancı eş Türkçe bilmiyorsa bu belgenin kendi dilinde yeminli tercüman aracılığıyla tercümesi yapılmalı ve noter onayıyla sunulmalıdır. Ayrıca nikah sırasında da yabancı dil bilen yeminli tercümanın hazır bulundurulması, işlemlerin sağlıklı yürütülmesi için zorunludur.
Yukarıda sayılanların dışında, yabancının medeni haline ilişkin belgelerin apostil tasdiki ile onaylanmış olması gerekebilir. Türkiye, yabancı resmi belgelerin tasdiki konusunda Lahey Apostil Anlaşması’na taraftır. Eğer yabancının getirdiği bekârlık belgesi apostil taşıyorsa, ek bir onay gerekmeksizin kabul edilir; apostile tabi olmayan ülkelerden gelen belgeler için ise o ülkenin Türkiye’deki temsilciliğinin ve T.C. Dışişleri Bakanlığı’nın onayı aranır. Bu işlemlere kısaca tasdik işlemleri denir ve belgeyi veren ülkeye göre değişir.
Yabancı ile Evlenme Prosedürü
Yabancı uyruklu kişiyle evlilik işlemleri, Türk vatandaşlarının kendi aralarında evlenmesine benzer şekilde yürütülür ancak ek bazı adımları içerir:
- Başvuru: Çift, yukarıda sayılan belgelerle birlikte, evlenmek istedikleri yerin belediye evlendirme memurluğuna birlikte başvurur. İstanbul’da her ilçe belediyesinin evlendirme dairesi vardır. Başvuru esnasında her iki tarafın da şahsen bulunması esastır. Yabancı eşin Türkçe anlamaması halinde başvuru sırasında ve nikah töreninde yeminli tercüman bulundurulmalıdır.
- Belgelerin Kontrolü: Evlendirme memuru, sunulan belgelerin eksiksiz ve usulüne uygun olduğunu kontrol eder. Özellikle yabancının Evlenme Ehliyet Belgesi uluslararası geçerliliğe sahip olmalı ve çevirileri ile tasdikleri tam olmalıdır. Belgelerde eksik veya yanlış bilgi varsa başvuru askıya alınabilir ya da ek belge istenebilir.
- Müracaat ve İnceleme: Başvuru alındığında evlendirme memurluğu dosyayı hazırlar. Yabancı hakkında, gerek görüldüğünde il göç idaresi ile iletişim kurularak dosyasındaki bilgilere göre evlenmesine engel bir durum olup olmadığı araştırılır (özellikle mülteci, vatansız veya geçici koruma kapsamındaki yabancılar için bu kontrol yapılır). Tüm şartlar uygunsa nikah tarihi verilir.
- Nikah Merasimi: Belirlenen tarihte nikah töreni gerçekleştirilir. Törende tarafların kimlikleri yeniden teyit edilir; yabancı eş için tercüman aracılığıyla evlenme iradesi alınır. Nikah, Türk hukukuna göre kıyılır ve taraflara uluslararası geçerli evlilik cüzdanı verilir. Bu evlilik cüzdanı, yabancının ülkesinde de genellikle tanınır. Ayrıca nikah gerçekleştikten sonra, evlendirme memurluğu bu evliliği nüfus kayıtlarına tescil eder. Yabancı eşin Türkiye’deki nüfus kaydı “yabancı eş” olarak açılırken, Türk eşin nüfusuna evlilik hali işlenir.
- Uluslararası Bildirim: Yabancının kendi ülkesinde de evliliğin geçerli olabilmesi için o ülkenin temsilciliğine bildirim yapılması gerekebilir. Birçok ülke, vatandaşlarının yurtdışında yaptıkları evlilikleri konsolosluklarına bildirmesini şart koşar. Bu işlem yabancının sorumluluğundadır. Örneğin, Türkiye’de bir Türk ile evlenen Alman vatandaşı kadın, evlilik cüzdanıyla Alman Konsolosluğuna başvurarak evliliğini Alman nüfus kayıtlarına işletmelidir.
Evlilik işlemleri tamamlandıktan sonra yabancı eş, Türk eşin soyadını alabilir. Kadın yabancı ise ve kendi soyadını kullanmak isterse bunu başvuru sırasında belirtmelidir. Erkek yabancıların Türk eşin soyadını alması gibi bir durum yoktur, kendi soyadlarını korurlar.
Yabancı Eşin Hakları ve Vatandaşlık Durumu
Türk vatandaşı ile evlenen yabancı, evlilik yoluyla otomatik olarak Türk vatandaşlığını kazanmaz. Ancak, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 16. maddesine göre, bir Türk vatandaşıyla en az 3 yıl süreyle evli olan ve evliliği fiilen devam eden yabancılar, vatandaşlık için başvuru hakkına sahip olur. Bu, halk arasında “evlilikten vatandaşlık” olarak bilinen uygulamadır. Başvuru yapacak yabancının aile birliği içinde yaşadığı (yani evliliğin gerçek bir evlilik olduğunu), milli güvenlik ve kamu düzeni açısından engel teşkil edecek bir hali bulunmadığını ispatlaması gerekir. İlgili incelemeler sonucunda uygun görülürse Cumhurbaşkanı kararı ile vatandaşlık verilebilir.
Evlilik bir ikamet izni avantajı da sağlar: Türk vatandaşı ile evli yabancılar, aile ikamet izni alma hakkına sahiptir. Aile ikamet izni, ilk etapta 3 yıla kadar verilebilir ve bu izinle yabancı eş Türkiye’de yasal olarak ikamet edebilir (bu süre zarfında çalışmak isterse ayrıca çalışma izni alması gerekir). Üç yıl kesintisiz aile ikamet izniyle ikamet ettikten sonra dilerse kısa dönem ikamete geçebilir veya şartları sağlıyorsa vatandaşlık başvurusu yapabilir.
Not: Evlilik birimi kurulmadan önce, bazı yabancı eş adayları turist vizesiyle Türkiye’de bulunuyor olabilir. Bu kişilerin vize süresi dolmuş ise evlilik işlemleri yapılırken sorun çıkabilmektedir. Göç hukuku danışmanı olarak önerimiz, vize süresi dolmuş yabancıların evlilik öncesi mutlaka ikamet izni başvurusunda bulunmaları veya ülkelerine dönüp yeniden gelmeleri yönündedir. Zira vizesi bitmiş (kaçak durumdaki) bir yabancının nikah başvurusu sırasında durumu tespit edilirse, öncelikle vize ihlal cezasını ödemesi ve ülkeden çıkış-giriş yapması istenebilir. Bu tür sorunlarla karşılaşmamak için yasal kalış statüsüne dikkat edilmelidir.
Evlilik sonrası yabancı eş, eşinin soyadını kullanmaya başlayabilir. Bu durum pasaport ve diğer belgelerde değişiklik gerektirebilir. Yabancı kadın, evlilikle aldığı Türk soyadını kendi ülkesinde de kullanmak isterse, konsolosluk aracılığıyla kendi ülkesinin kayıtlarında soyadı güncellemesi yapmalıdır.
Yargıtay Kararları ve Özel Durumlar
Yabancı ile evlilik konusunda Türk yargı mercilerinin de çeşitli kararları bulunmaktadır. Özellikle Yargıtay kararları, bazı özel durumlara ışık tutmaktadır:
- Sahte Evlilikler: Yabancının Türkiye’de kalmak veya vatandaşlık elde etmek için yaptığı formalite evlilikler hukuken geçersiz sayılabilir. Örneğin, evlilik birliğinin kurulmasının hemen ardından eşlerin fiilen birlikte yaşamaması, gerçeğe aykırı beyanlarla evlenme gibi durumlar tespit edilirse Nüfus Müdürlükleri veya ilgili makamlar savcılığa bildirimde bulunabilir. Sahte evlilik yaptığı belirlenen yabancının vatandaşlık başvurusu reddedilir, hatta kazanmışsa dahi iptal edilebilir. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin bir kararında, “aile birliği amacı gütmeyen, sadece menfaat amaçlı yapılan evliliklerin hukuk düzenince korunmayacağı” vurgulanmıştır.
- Çok Eşlilik Durumu: Yukarıda bahsedilen Yargıtay 2. Hukuk Dairesi kararı, Suriye uyruklu bir erkeğin ikinci evliliğinin iptaline ilişkindir. Bu emsal karar, çok eşli bir evlilik yapmış yabancılar Türk vatandaşı olsa bile, Türkiye’de sadece tek eşliliğin tanınacağının altını çizer. Dolayısıyla, birden fazla eşi olan yabancı bir erkek, Türk vatandaşı ile evlenemez; evlenirse bu evlilik butlanla hükümsüzdür.
- Dinî Nikah ve Resmî Nikah: Bazı yabancı ülke vatandaşları, Türkiye’de resmi nikah yapmadan önce dinî nikah yapmak isteyebilir. Türk hukukunda resmi nikah olmadan dini merasim yapılması yasaktır (Türk Ceza Kanunu md.230). Bu kural, yabancılar için de geçerlidir. Önce belediyede resmi nikah kıyılmalı, sonra istenirse dini tören yapılmalıdır.
- Uyruk Değiştirme: Evlilik sonrası yabancı eşin vatandaşlık kazanması birkaç yıl alacağından, bu süreçte yabancı eş kendi ülkesinin uyruğunu korur. Çiftin çocukları olursa, çocuklar doğumla otomatik olarak Türk vatandaşı olur (Türk vatandaşı babadan veya anneden dolayı). Ayrıca yabancı eşin vatandaşlığı süreci tamamlandığında, evlilik devam ettiği sürece çocukların durumu etkilenmez; onlar zaten Türk vatandaşıdır.
Yabancı Uyruklu Kişi ile Evlilik İşlemleri Sonuç
Yabancı uyruklu kişi ile evlenmek, doğru adımlar atıldığında sorunsuz biçimde gerçekleşen bir işlemdir. İstanbul yabancılar hukuku avukatı olarak deneyimlerimiz, evlilik başvurusunda en çok belge eksikliği ve usul hataları nedeniyle gecikmeler yaşandığını göstermektedir. Bu nedenle, gerekli belgelerin önceden hazırlanması, apostil ve tercüme işlemlerinin tamamlanması çok önemlidir. Türk mevzuatı, uluslararası evliliklerde de tarafların gerçek bir evlilik birliği kurmalarını esas alır. Kanuni şartları taşıyan ve evlilik iradelerini doğru şekilde beyan eden çiftler, evlendirme memurluklarında işlemlerini gerçekleştirip mutlu bir yuva kurabilirler.
Unutulmamalıdır ki, yabancıyla evlilik sonrası süreçte vatandaşlık başvurusu gibi konular gündeme gelebilir. Bu aşamalarda uzman bir göç hukuku danışmanı desteği almak, hak kaybına uğramamak açısından faydalı olacaktır. Evlilik birliğinin kurulmasıyla yabancı eş, aile ikamet izni hakkı, sosyal güvence gibi birçok haktan yararlanmaya başlar. Çiftin hem Türk hem yabancı hukukuna dair yükümlülüklerini yerine getirmesi halinde, evlilik hukuki anlamda da sorunsuz ilerleyecektir.
Özetle, yabancı uyruklu kişi ile evlilik işlemleri titizlik gerektiren ancak mevzuatımızda açık şekilde düzenlenmiş bir süreçtir. Gerekli şartların sağlanması ve belgelerin sunulması halinde, Türk hukuk sistemi bu evlilikleri tanımakta ve korumaktadır. Eşler açısından da, evlilik öncesi ve sonrasında yasal hak ve sorumlulukların bilinmesi, mutlu bir evlilik hayatı için destekleyici olacaktır.
Yabancı Uyruklu Kişi ile Evlilik İşlemleri Sık Sorulan Sorular
Yabancı uyruklu biriyle evlenmek için hangi belgeler gerekiyor?
Yabancı ile evlilik başvurusunda başlıca gerekli belgeler; yabancı eşe ait pasaport (ve Türkçe tercümesi noter onaylı), yabancının bekâr olduğunu gösteren Evlenme Ehliyet Belgesi, her iki tarafa ait sağlık raporu, vesikalık fotoğraflar ve evlenme beyannamesidir. Ayrıca yabancının bekârlık belgesi ve diğer yabancı belgeleri apostilli ve tercümeli olmalıdır. Türk vatandaşı eş için nüfus kayıt örneği yeterlidir.
Yabancı eş evlenince otomatik Türk vatandaşı olur mu?
Hayır, evlilik yoluyla otomatik vatandaşlık kazanılmaz. Türk vatandaşıyla evlenen yabancı, evlilikten ancak 3 yıl sonra (evlilik birliği devam ediyorsa) Türk vatandaşlığına başvurma hakkını elde eder. Başvuru üzerine yapılan inceleme ve Cumhurbaşkanı onayı ile vatandaşlık verilir. Yani evlilik yapar yapmaz vatandaşlık almak mümkün değildir.
Türkiye’de kaçak durumda (vizesi bitmiş) olan yabancı evlenebilir mi?
Pratikte evlilik başvurusu esnasında yabancının pasaport ve vize/ikamet durumuna bakılır. Vize süresi geçmiş ise evlendirme memurluğu bu kişiye işlem yapmayabilir. Öncelikle vize ihlal cezasının ödenip yabancının ülkesine çıkış-giriş yapması veya ikamet izni alması gerekebilir. Bu nedenle vizesi bitmiş yabancının doğrudan evlenmesi mümkün olsa da sorunlu olabilir; önce yasal statüsünü düzeltmesi önerilir.
Yabancı ile yapılan nikah kendi ülkesinde de geçerli midir?
Evet, Türkiye’de resmi nikahla yapılan evlilik uluslararası geçerli bir evlilik cüzdanı ile belgelendirilir. Çoğu ülke, bu evliliği tanır ancak yabancı eşin kendi ülkesinin yetkili makamlarına bildirim yapması gerekebilir. Örneğin, Türk ile evlenen bir İngiliz vatandaşı, evliliğini İngiltere’de kayıt ettirmek için konsolosluğa bildirmelidir.
Yabancı eşin soyadı ve çocukların durumu ne olacak?
Yabancı kadın evlilikte kocasının soyadını alabilir veya kendi soyadını da kullanmak istediğini beyan ederek iki soyadlı olabilir. Yabancı erkek ise kendi soyadını korur (Türk eş dilerse kendi soyadını muhafaza edebilir). Evlilikten doğan çocuklar otomatik olarak Türk vatandaşı olur (Türk ebeveynden dolayı) ve Türkiye’de nüfusa kayıt edilirler. Ayrıca yabancı eş vatandaşlığı kazandığında, çocuklar zaten Türk vatandaşı olduğu için ek işleme gerek kalmaz.
