Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) sonuçlanan bir boşanma davası, Türkiye’de otomatik olarak tanınmaz. Amerika’da boşanmış Türk vatandaşları veya Türkiye’de evlenip ABD’de boşanmış çiftler, bu boşanma kararının Türkiye’de geçerli olabilmesi için tanıma (ve gerekirse tenfiz) işlemi yaptırmalıdır. Aksi halde, Türkiye kayıtlarında evli görünmeye devam ederler ve boşanmanın getirdiği haklardan yararlanamazlar. Bu başlık altında, Amerika’da Boşanmanın Türkiye’de Tanınması için izlenecek yollar ve dikkat edilmesi gerekenler anlatılmaktadır.
ABD’deki Boşanma Kararlarının Özellikleri
ABD’de boşanma işlemleri eyalet mahkemeleri tarafından yürütülür. Her eyaletin boşanma prosedürü ve belge isimleri farklılık gösterebilir. Genellikle mahkeme sonunda “Divorce Decree” veya “Judgment of Dissolution of Marriage” adıyla bir nihai boşanma kararı çıkar. Bu belge, evliliği hukuken sona erdirir. Boşanmanın kesinleşmesi için çoğu eyalette hakimin kararı yeterlidir ve kararla birlikte kesinleşme tarihi belirtilir. Türk hukukunda tanıma sürecinde önemli olan, bu nihai ve kesinleşmiş mahkeme kararının temin edilmesidir.
Her ne kadar ABD’de boşanmış olsanız da, Türkiye’de tanıma işlemi yapılmadıkça hukuken evli sayılırsınız. Yani ABD’deki boşanma kararı sadece Amerika için geçerlidir. Türkiye’de yeniden evlenmek, mal paylaşımı yapmak veya resmi kayıtlarda medeni halinizi bekâr olarak gösterebilmek için boşanmanın tanınması şarttır. Aksi takdirde, Türkiye’de yapılacak olası bir evlilik geçerli olmayacak ve çok eşlilik gibi yasal sorunlara yol açacaktır. Ayrıca, tanıma olmadıkça eski eşler birbirlerinin yasal mirasçısı olmaya devam eder ve boşanmaya bağlı nafaka, tazminat gibi haklar Türkiye’de ileri sürülemez.
Amerika’da Boşanmanın Türkiye’de Tanınması Şartları
Amerika’da alınan boşanma kararının Türkiye’de tanınması için aranan kriterler, temel olarak diğer yabancı ülke kararlarıyla aynıdır:
- Kararın Kesinliği: ABD’deki boşanma kararının kesinleşmiş olması gerekir. Genellikle karar belgelerinin üzerinde hakim onayı ve kesinleşme tarihi bulunur. Bazı eyaletlerde ek bir “Certificate of Divorce” veya benzeri belge de düzenlenebilir. Tanıma için, kararın apostilli aslı ve Türkçe tercümesi sunulmalıdır.
- Usulüne Uygun Tebligat: Boşanma davası görülürken davalı tarafa (eski eşe) usulüne uygun şekilde tebligat yapılmış olmalıdır. Eğer eş yokluğunda hüküm verildiyse, ABD’nin ilgili eyaletinin usul kurallarına göre ilanen tebligat veya gaiplik kararı gibi hususlar belgelendirilmelidir.
- Kamu Düzenine Aykırılık Olmaması: Karar, Türk kamu düzenine açıkça aykırı bir içeriğe sahip olmamalıdır. Amerikan boşanma kararları genellikle kamu düzenine aykırılık teşkil etmez.
- Yetki: Yabancı mahkemenin karar konusu, Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine giren bir alan olmamalıdır (boşanma için böyle bir durum yoktur, dolayısıyla ABD mahkemelerinin boşanma kararı bu açıdan sorun çıkarmaz).
Yargıtay, yabancı boşanma kararlarının tanınmasında en önemli hususun belgelerin eksiksiz sunulması olduğunu çeşitli kararlarında belirtmiştir. Özellikle, yabancı mahkeme ilamının onaylı örneği ve tercümesi mahkemeye ibraz edilmelidir. Örneğin, boşanmaya ilişkin yalnızca taraflar arasında imzalanmış bir anlaşma metni sunmak yeterli değildir; mutlaka mahkemenin kararını gösteren resmi belge sunulmalıdır. Bu nedenle ABD’de boşandıktan sonra, mahkeme kararınızı ve kesinleşme onayını içeren belgeleri temin etmeyi unutmayınız.
Tanıma İşlemi ve Başvuru Yöntemleri
Türkiye’de ABD mahkemesi boşanma kararını tanıtmak için iki ana yol bulunmaktadır:
1. Konsolosluk/Nüfus İdaresi Aracılığıyla Tescil: Eğer mümkünse, boşandığınız eşinizle birlikte Türkiye’nin ABD’deki konsolosluklarından birine (örn. Türkiye’nin New York Başkonsolosluğu) başvurarak boşanma kararınızı sunabilirsiniz. 2018’den itibaren geçerli olan düzenlemeler sayesinde, yurt dışında alınmış boşanma kararları tarafların birlikte müracaatı ile doğrudan nüfus kayıtlarına işlenebilmektedir. Bunun için:
- Mahkeme kararının apostilli aslı ve noter onaylı Türkçe tercümesi gereklidir.
- Her iki taraf da konsoloslukta hazır bulunmalı veya ayrı ayrı başvurarak onay vermelidir (bazı konsolosluklar eşlerin aynı anda gelmesini şart koşar, bilgi almak faydalı olur).
- Başvuru kabul edilirse, Türkiye’deki nüfus kütüğünde evlilik durumu “boşanmış” olarak güncellenir.
Ayrıca, eşlerden biri ABD vatandaşı ise veya Türk vatandaşı değilse, 2020 sonrası düzenlemeye göre Türk vatandaşı olan diğer eş tek başına da başvuru yapabilir. Örneğin siz Türk vatandaşısınız, eşiniz Amerikan vatandaşı ve tanıma işlemiyle ilgilenmiyor; bu durumda tek başınıza Türk konsolosluğuna giderek evliliğinizin sona erdiğini tescil ettirebilirsiniz.
2. Tanıma (ve Tenfiz) Davası Yoluyla: İdari başvuru imkanı yoksa veya eşinizle birlikte başvuramadıysanız, Türkiye’de tanıma davası açmanız gerekecektir. Aile mahkemesinde açılacak tanıma davasında mahkeme, ABD boşanma kararının yukarıda belirtilen şartları taşıyıp taşımadığını inceler. Bu dava, boşanma olgusunu yeniden yargılamaz; sadece yabancı mahkeme kararının Türkiye’de geçerli sayılmasıyla ilgilenir.
- Yetki: Eski eşinizin Türkiye’deki yerleşim yeri mahkemesi, yoksa sizin yerleşim yeriniz mahkemesi tanıma davasına bakar. Hiçbirinin Türkiye’de ikametgahı yoksa, Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinde dava açılabilir.
- Dava Süresi: Belgeler tam ise ve taraflar itiraz etmiyorsa, tanıma davası genellikle tek celsede sonuçlanabilir. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta, yurtdışı tebligat süreleridir. Eski eşiniz ABD’de yaşadığı için, dava dilekçesi ve duruşma davetiyesi ona resmi yolla iletilmelidir. Türkiye, ABD ile doğrudan bir adli yardım anlaşmasına sahip olmasa da, tebligatlar genellikle Lahey Tebligat Sözleşmesi kapsamında yapılır. Bu süreç ortalama 2-4 ay alabilir. Tebligat başarılı olmazsa, mahkeme ilanen tebligat yoluna gidebilir. Tebligat aşaması tamamlandıktan sonra, eşiniz davaya katılmasa bile mahkeme karar verebilir.
- Tenfiz Gerektiren Haller: ABD mahkemesi boşanma kararı içinde nafaka, mal paylaşımı veya velayet gibi icra edilmesi gereken hükümler varsa, tanıma ile birlikte tenfiz de talep edilebilir. Tenfiz kararı, bu hükümlerin de Türkiye’de icra edilebilmesini sağlar. Örneğin, ABD’deki karar çocuklar için velayet düzenlemesi içeriyorsa, bu konunun Türkiye’de geçerli olabilmesi için tanıma kararından sonra ayrıca Türk mahkemelerinde de bir işlem yapmak gerekebilir veya doğrudan tenfiz talebine konu edilebilir.
- Belgeler: Davaya sunulacak belgeler arasında, ABD’deki mahkeme kararının apostilli aslı, Türkçe tercümesi, kesinleşme bilgisi (karar metninde varsa yeterli, yoksa mahkemeden alınacak bir “final judgment” belgesi), tarafların kimlik/pasaport fotokopileri ve vekaletname (avukat kullanılıyorsa) sayılabilir. Apostille, ABD’de her eyaletin yetkili makamınca verilir (genelde ilgili eyaletin Dışişleri Bakanlığı ofisi veya Sekreterliği). Örneğin, boşanma kararı New York’ta alındıysa New York Eyaleti yetkililerinden apostille yaptırılmalıdır.
Amerika’da Boşanmanın Türkiye’de Tanınması Sonuç
Sonuç olarak, ABD’de boşanan kişilerin Türkiye’de tanıma işlemini yapmaları hem yasal bir gereklilik hem de ileride sorun yaşamamaları için önemlidir. Tanıma olmadan, Türkiye açısından evlilik sona ermemiş sayılır. Bu da yeniden evlenme hakkından mahrumiyet, mirasçılık bağının kopmaması gibi sonuçlar doğurur. Oysa tanıma işlemi tamamlandığında, boşanma tüm hukuki sonuçlarıyla birlikte Türkiye’de geçerli olur; böylece taraflar medeni durumlarını güncelleyebilir, yeniden evlenebilir ve boşanmadan kaynaklanan haklarını kullanabilir.
ABD’de boşanmış Türk vatandaşları için Türkiye’de tanıma prosedürü, gerekli belgeler sağlandıktan sonra oldukça rutin bir işlemdir. Taraflar uzlaşma halindeyse, konsolosluk veya nüfus müdürlüğü aracılığıyla süreç kısa sürede tamamlanabilir. Ancak bu mümkün değilse, tanıma davası açılarak boşanmanın Türkiye’de tek taraflı olarak tanınması sağlanabilir. Bu tür davalar genellikle çekişmesiz ilerler ve birkaç ay içinde sonuçlanır. Yargıtay kararlarında da vurgulandığı üzere, usul kurallarına uygun ve eksiksiz bir başvuru yapılması büyük önem taşır. Deneyimli bir İstanbul boşanma avukatı ile çalışmak, tüm belgelerin eksiksiz hazırlanmasını sağlar ve olası hataların önüne geçer. Özellikle yurt dışında yaşayanlar için sürecin sorunsuz ilerlemesi adına bir İstanbul boşanma avukatı desteği oldukça değerlidir.
Amerika’da Boşanmanın Türkiye’de Tanınması Sık Sorulan Sorular
ABD’de boşandım, Türkiye’de dava açmadan boşanmam geçerli olmaz mı?
Maalesef geçerli olmaz. Yabancı bir boşanma ilamı, Türkiye’de tanıma davası açılıp karar alınmadıkça nüfus kaydınıza işlenmez ve hukuki geçerlilik kazanmaz. Bu nedenle, Amerika’daki boşanmanızın Türkiye’de de tanınmasını istiyorsanız, ya konsolosluk aracılığıyla tescil yaptırmalı ya da tanıma davası açmalısınız.
Elimde ABD mahkemesinin boşanma kararı var. Apostille nedir, neden gerekli?
Apostille, bir belgenin uluslararası geçerlilik kazanması için düzenlenen bir tasdik şerhidir. ABD, Apostille Anlaşması’na taraftır. Bu yüzden Amerikan mahkeme kararının, ilgili eyaletin yetkili makamınca apostille edilmesi gerekir. Apostilli belge, Türkiye’de resmi olarak tanınır. Apostillesiz bir belgeyi tanıma davasında kullanmak mümkün olmayabilir, bu nedenle apostille almayı unutmayın.
Eşim ABD’de ve adresini tam bilmiyorum, tanıma davası açabilir miyim?
Evet, açabilirsiniz. Eşinizin son bilinen adresine göre uluslararası tebligat yapılmaya çalışılır. Adres bulunamazsa mahkeme gerekli gördüğünde ilanen tebligat yoluna başvuracaktır. Tebligat süreci biraz zaman alabilir ancak adres olmasa bile ilan yoluyla tebliğ yapılıp dava sonuçlandırılabilir. Önemli olan, mahkemenin eşin haberdar edilmesi için gereken çabayı gösterdiğini kayıt altına almasıdır. Bu sağlandıktan sonra, eşiniz hiç katılmasa bile tanıma kararını alabilirsiniz.
ABD’deki boşanmada nafaka kararı vardı. Türkiye’de bu nafakayı tahsil edebilir miyim?
Boşanma kararındaki nafaka hükmünün Türkiye’de icra edilebilmesi için tenfiz kararı alınması gerekir. Tanıma davasıyla birlikte tenfiz de talep ederseniz, mahkeme nafaka kararının da Türkiye’de uygulanabilir olduğuna karar verebilir. Alternatif olarak, tanıma sonrası eski eşin Türkiye’de malvarlığı varsa, nafaka alacağı için ayrıca icra takibi başlatılabilir. Ancak tenfiz kararı, yabancı mahkeme kararının doğrudan icra edilebilir hale gelmesini sağlar ki bu daha etkili bir yoldur.
